Το καμπαναριό της εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα

Όταν το ιερό λείψανο του Αγίου Σπυρίδωνα μεταφέρθηκε στην Κέρκυρα το 1456, τοποθετήθηκε αρχικά (εικάζεται κατά το έτος 1489) στην εκκλησία του Ταξιάρχη Μιχαήλ στο Καμπιέλο*, όπου και παρέμεινε μέχρι και το 1531. Το 1527 στο προάστιο του Σαρόκκο, μια άδεια ουσιαστικά περιοχή κατά την εποχή εκείνη, ξεκινά να χτίζεται μια καινούρια εκκλησία στο όνομα του Αγίου Σπυρίδωνα, όπου και μεταφέρεται το λείψανό του το 1531.

Ωστόσο το 1575, όταν η πόλη της Κέρκυρας ξεκινά να περιτειχίζεται για αμυντικούς λόγους από τους Βενετούς, η εκκλησία αυτή αναγκαστικά κατεδαφίζεται για τις ανάγκες ανέγερσης των τειχών. Το λείψανο του Αγίου μεταφέρεται τότε προσωρινά στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου στη Γαρίτσα, όπου παρέμεινε μέχρι και το 1596, οπότε και αποπερατώθηκε ο σημερινός ναός του Αγίου στο κέντρο της πόλης και μεταφέρθηκε πλέον μόνιμα το λείψανό του εκεί.

Ο σημερινός ναός του Αγίου Σπυρίδωνα είναι μία απέριττη στενόμακρη εκκλησία, ρυθμού μονόκλιτης βασιλικής. Το καμπαναριό της ωστόσο σε σχήμα “πύργου” με κόκκινο τρούλο, κατασκευασμένο στα τέλη του 16ου με αρχές του 17ου αιώνα, είναι επιβλητικό καθώς ορθώνεται σε ύψος 42 μέτρων και ξεχωρίζει ανάμεσα στα στενά καντούνια και τις χαμηλές στέγες της παλιάς πόλης της Κέρκυρας. Μορφολογικά το καμπαναριό έχει παρομοιαστεί με εκείνο του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων στη Βενετία, ωστόσο η αισθητική του είναι αλήθεια ότι περισσότερο ακολουθεί τη γενικότερη δυτικότροπη παράδοση, όπως συμβαίνει άλλωστε και με άλλα σύγχρονά του καμπαναριά στην Κέρκυρα (τα λεγόμενα “βενετσιάνικα” στη γλώσσα των παλιών Κερκυραίων).

Στο καμπανοστάσιο του καμπαναριού βρίσκονται σήμερα επτά καμπάνες. Στο πρώτο επίπεδο, αυτό που είναι ανοιχτό με τα χαρακτηριστικά του αψιδωτά παράθυρα, βρίσκονται οι τέσσερις κύριες καμπάνες. Δύο μεγάλες, η “Αγγελική” και η “Μαρία”, και δύο ακόμη μικρότερες. Μια μικρή σκάλα οδηγεί από το πρώτο στο δεύτερο επίπεδο, αυτό που εξωτερικά διαθέτει σε κάθε του μεριά μικρά παράθυρα σε σχήμα οβάλ, όπου βρίσκονται οι υπόλοιπες τρεις καμπάνες, μία από τις οποίες είναι και αυτή που σημαίνει τις ολόκληρες ώρες και τα ημίωρα.

Για την πρόσβαση στο καμπανοστάσιο, το καμπαναριό διέθετε αρχικά ξύλινο κλιμακοστάσιο, ενώ το εσωτερικό του χωριζόταν σε αρκετούς “ορόφους”. Το έτος 1933 το παλιό κλιμακοστάσιο αντικαθίσταται από περιστροφική σιδερένια σκάλα με 103 σκαλοπάτια, ενώ οι όροφοι του καμπαναριού μειώνονται σε τρεις, ένας εκ των οποίων φιλοξενεί και τον μηχανισμό του ρολογιού. Το ρολόι του καμπαναριού, το οποίο διαθέτει τέσσερις πλάκες ρολογιού (μία σε κάθε πλευρά του “πύργου”), αποτελεί προσθήκη των μέσων του 19ου αιώνα. Σε μια εποχή που τα ρολόγια τσέπης, ακόμη και τα επιτραπέζια ρολόγια, ήταν μάλλον είδος πολυτελείας, η ύπαρξη ενός ρολογιού σε ένα τόσο κεντρικό σημείο της πόλης της Κέρκυρας σίγουρα θα αποτέλεσε μια «καινοτομία» στην καθημερινότητα των Κερκυραίων που διέμεναν στην “χώρα”.

Το καμπαναριό του Αγίου έχει τη δική του ξεχωριστή σημασία στη θρησκευτική ζωή, αλλά και στην καθημερινότητα, των Κερκυραίων. Θα σημάνει** τις ώρες της ημέρας· θα σημάνει χαρμόσυνα στις γιορτές· θα σημάνει πένθιμα, με ήχο βαρύ και αυστηρό κατά τις ημέρες του Πάσχα· θα σημάνει όμως και την “αλάρμα” (all’ arma στα Ιταλικά) κάθε φορά που ο Άγιος θα βγει από την κρύπτη του.

Το καμπαναριό κουβαλά για τους Κερκυραίους τη δική του ιστορία, το περιβάλλει μια σχεδόν μυστηριακή αύρα τη νύχτα, και φαντάζει άφθαρτο ενάντια στο χρόνο και τα γεγονότα των καιρών. Το μόνο σίγουρο πάντως είναι, ότι όσοι και όσες είχαν την τύχη να βρεθούν έστω και για λίγη ώρα στην κορυφή του, έμειναν έκθαμβοι από τη μοναδική πανοραμική του θέα, από το συντονισμό που προκαλούν στο σώμα οι χτύποι από τις καμπάνες, αλλά και από την απόλυτη ηρεμία που επικρατεί εκεί ψηλά, πάνω από την παλιά πόλη της Κέρκυρας.

—

* Ο Ταξιάρχης Μιχαήλ βρισκόταν στη σημερινή πλατεία «Ταξιαρχών» στο Καμπιέλο και αποτελούσε έναν σχετικά μικρό αλλά εντυπωσιακό ναό, ρυθμού τρίκλιτης βασιλικής, και ο οποίος καταστράφηκε ολοσχερώς στους ιταλικούς βομβαρδισμούς του Β Παγκοσμίου Πολέμου.

** Κάποτε σε κάποιες άλλες εποχές, «ανταγωνιζόταν» στον προσδιορισμό της ώρας και το βουβό πλέον καμπαναριό του Παλαιού Φρουρίου.

Ο sindetiras σε μια παραμονή της γιορτής του Αγίου Σπυρίδωνα, συνάντησε και συνομίλησε με τον Γιώργο Σάκκο, τον “Καμπανά” της εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα, ο οποίος μας περιέγραψε για τα μοναδικά συναισθήματα που νιώθει κανείς όταν σημαίνει την “αλάρμα” του Αγιού, αλλά και για το δέος όταν αντικρίζεις την πόλη της Κέρκυρας από την κορυφή του καμπαναριού.