Τάκης Μεταλληνός: Φυλάσσοντας την Κυρά των Αγγέλων
Τάκης Μεταλληνός: Φυλάσσοντας την Κυρά των Αγγέλων
Τάκης Μεταλληνός: Φυλάσσοντας την Κυρά των Αγγέλων
18 Οκτωβρίου 2022Η Κυρά των Αγγέλων. Μια εκκλησία, στο κέντρο της γειτονιάς της Τενέδου, τόσο καλά κρυμμένη αλλά ταυτόχρονα και τόσο αγαπημένη από τους κατοίκους της γειτονιάς αυτής. Και αυτή η αγάπη τους για την “Κυρά”, για τη γειτονιά τους, επίσης για την Κέρκυρα ολόκληρη, είναι που διέσωσε την εκκλησία μέχρι και σήμερα.
Ο γνωστός ζωγράφος Τάκης Μεταλληνός, που η οικογένειά του έχει αναλάβει τη φύλαξη της εκκλησίας, μίλησε στον sindetiras και τον Αλέξανδρο Αηδονίδη για την ιστορία του ναού αλλά και για το πώς ολόκληρη η γειτονιά τον έσωσε από κάποιους που στο παρελθόν τον εποφθαλμιούσαν…
Βρισκόμαστε κ. Μεταλληνέ σε μία από τις πιο σημαντικές γειτονιές της πόλης μας, και συγκεκριμένα της παλιάς πόλης, αλλά ταυτόχρονα όμως πρόκειται και για ένα «κρυφό» σημείο. Δηλαδή είναι πολλοί οι συμπολίτες μας, οι οποίοι δεν την γνωρίζουν αυτή την εκκλησία. Ποια είναι η ιστορία της, τι γνωρίζουμε για αυτήν;
Κατ’ αρχήν είναι μία περιοχή η οποία έχει χαρακτηριστεί μία από τις ωραιότερες γειτονιές της Κέρκυρας, είναι χαρακτηρισμένη έτσι και από το φάκελο που είχε προταθεί και στην UNESCO για την ένταξη μας ως Ιστορικό Κέντρο της πόλης της Κέρκυρας στις πόλεις Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Είναι η περιοχή της Τενέδου. Είναι όπου είναι η Καθολική εκκλησία Τένεδος κοντά στη Σπηλιά, πίσω ακριβώς από αυτήν είναι η γειτονιά της Τενέδου, στην οποία εγώ γεννήθηκα εδώ, μεγάλωσα, πριν λίγα χρόνια μετακόμισα σε ένα άλλο σπίτι στο ιστορικό κέντρο πάλι της Κέρκυρας, αλλά δεν παύει να είμαι εδώ, η μητέρα μου η οποία ζει μένει εδώ, και επομένως όλη μου η ζωή είναι συνυφασμένη με την περιοχή αυτή.
Σε αυτή την περιοχή λοιπόν από μικρά παιδιά είχαμε μία εκκλησία. Την λεγόμενη, και σε αυτή την οποία βρισκόμαστε σήμερα, η εκκλησία της Κυράς των Αγγέλων. Δεν ξέραμε εμείς ως μικρά παιδιά από πού προέρχεται, ιστορίες κλπ, ήταν όμως ένα καθεστώς πολύ ελεύθερο, δηλαδή δεν υπήρχαν ιδιοκτησίες. Και ξαφνικά, πιτσιρικάδες εμείς τότε, ήρθε κάποιος με σχέδια, ο οποίος μας είπε ότι είναι ιδιοκτήτης και μάλιστα μας έδειξε τα σχέδια, άκουσον άκουσον, του ότι στην περιοχή αυτή θα πέσει η εκκλησία και θα χτιστεί μια πολυκατοικία. Καταλάβαμε ότι πρόκειται περί απατεωνιάς και πήγαμε εμείς τα παιδιά από την γειτονιά στον τότε Δεσπότη, τον μακαριστό Πολύκαρπο, και του είπαμε το γεγονός. Και επειδή κατάλαβε και αυτός αμέσως περί τίνος πρόκειται, έδωσε την εντολή σε εμένα, στην οικογένειά μου, και σε άλλα παιδιά της εποχής εκείνης, να κλείσουμε την εκκλησία με αλυσίδες δικές μας. Και μετά από λίγο καιρό με κάλεσε εμένα και μου είπε να έχετε πλέον εσείς τη φροντίδα ως οικογένεια της εκκλησίας αυτής.
Πράγματι από τότε μέχρι και σήμερα υπάρχει η φροντίδα αυτής της εκκλησίας από την οικογένειά μου, αλλά και από άλλους γειτόνους, όσοι πλέον έχουν μείνει στον τόπο αυτό. Διότι καταλαβαίνετε ότι οι γειτονιές αλλάζουν πλέον φυσιογνωμία, φεύγουν οι παλιοί, οι νεότεροι που έρχονται δεν ξέρουν ο ένας τον άλλον δυστυχώς, είναι πολλοί φοιτητές στην περιοχή, και αντιλαμβάνεστε ότι αλλάζει συνεχώς ο πληθυσμός. Έτσι, είμαστε η μοναδική οικογένεια μαζί με μία άλλη οικογένεια οι οποίες έχουμε μείνει σε αυτή την περιοχή. Και έτσι λοιπόν με το πέρασμα του χρόνου, προσπαθήσαμε να μάθουμε λεπτομέρειες για την ιστορία αυτής της εκκλησίας.
Λέγεται ότι η εκκλησία αυτή χτίστηκε αιώνες προτού, από αφορμή μιας παρουσίας ενός εικονίσματος της Παναγίας εις τον έξω χώρο της εκκλησίας. Η οποία εκκλησία αυτή, είχε λειτουργήσει και ως μοναστήρι, το οποίο μοναστήρι δεχόταν και μοναχές και από άλλες θρησκείες, συγκεκριμένα από τους Καθολικούς, σε κάποια περίοδο παλιά, τον 16ο με 18ο αιώνα. Υπήρχε γυναικωνίτης, ο οποίος καταστράφηκε πιθανόν τα χρόνια του πολέμου, και έτσι εις τη διάρκεια των χρόνων αυτών και των αιώνων, επιβίωσε αυτή η εκκλησία, η οποία όπως σας είπα συντηρείται από εμάς, αλλά είναι μία εκκλησία ουσιαστικά της γειτονιάς.
Δεν πρόκειται δηλαδή για ένα ναό ενοριακό ή κτητορικό, δεν ανήκει σε κάποιον δηλαδή.
Δεν ανήκει. Απλώς και μόνο, στα πλαίσια της ενορίας του Αγίου Αντωνίου, όπου υπάγεται ας πούμε λεκτικά ο ναός αυτός, και ευτυχώς με τον ιερέα τον παπα-Γιάννη έχουμε εξαιρετικές σχέσεις, παρακαλέσαμε και γίνεται εδώ το πανηγύρι στις 8 Σεπτεμβρίου κάθε χρόνο. Και ο ίδιος ο παπα-Γιάννης φρόντισε και με τη βοήθεια όλων ημών, δύο-τρεις φορές τον χρόνο να γίνονται εδώ παρακλήσεις και λειτουργίες, είτε Χαιρετισμοί, είτε κάποιες άλλες γιορτές.
Είναι μία εκκλησία στην οποία πιστεύουμε όλη η γειτονιά και η ευρύτερη γειτονιά της Εβραϊκής. Και για αυτό ακριβώς υπάρχουν πολυπληθείς προσκυνητές κατά τη διάρκεια του διημέρου αυτού, του εορτασμού δηλαδή της 8ης Σεπτεμβρίου της Παναγίας, και όλη η περιοχή ετούτη γεμίζει από κατοίκους της Τενέδου, της Εβραϊκής, της Σπηλιάς, κλπ. Αυτή είναι με λίγα λόγια η ιστορία αυτής της μικρής εκκλησίας, η οποία βρίσκεται σε ένα από τα ωραιότερα σημεία της Κέρκυρας.
Και αυτό ήθελα να σας ρωτήσω ότι δεν είναι απλά από τα ομορφότερα, αλλά είναι και ένα ξεχωριστό σημείο. Η εκκλησία είναι ουσιαστικά χτισμένη επάνω στις παλιές ενετικές οχυρώσεις, και βρίσκεται σε ένα ιδιαίτερα ψηλό σημείο της παλιάς πόλης, έχοντας και μια πανοραμική θέα στην παλιά πόλη. Οπότε είναι Κυρά των Αγγέλων μόνο από την εικόνα της Παναγίας που βρέθηκε ή επειδή είμαστε και τόσο ψηλά που πλησιάζουμε περισσότερο τους Αγγέλους;
Όπως ο καθένας το νιώθει. Ένας παλιός ιερέας ο οποίος διακονούσε εδώ, μας έλεγε αυτό ακριβώς που λες Αλέξανδρε, ότι Κυρά των Αγγέλων δεν σημαίνει η Κυρία η οποία έχει δίπλα της δεξιά και αριστερά τους Αγγέλους, αλλά είναι η Κυρία του πνεύματος, της αγαλλίασης, της αλληλεγγύης, αυτή είναι η ευρύτερη έννοια των Αγγέλων. Και εύστοχα έκανες αυτή την ερώτηση, γιατί έτσι τη θεωρούμε κι όλοι εμείς εδώ.
Πράγματι εδώ είσαι μέσα στην παλιά πόλη, αλλά ταυτόχρονα ησυχάζεις, ηρεμείς. Βλέπεις από κάτω όλη την κίνηση, ακούς όλο το θόρυβο, από τα παιδιά από το σχολείο που ακούμε τώρα, από τον κόσμο που κάνει τα ψώνια του κάτω στην Εβραϊκή ή τη βόλτα του, αλλά εδώ είναι ήσυχα. Είμαστε στη γειτονιά των Αγγέλων;
Είμαστε στη γειτονιά των Αγγέλων! Και θα μπορούσα να πω ότι αυτή η γειτονιά είναι από τις ελάχιστες, για να μην πω μέσα στις μία, δύο, τρεις γειτονιές της Κέρκυρας οι οποίες έχουν τα χαρακτηριστικά της παλιάς εποχής. Έχει τα χαρακτηριστικά του καθαρού ιστορικού κέντρου, έχει τα χαρακτηριστικά του ότι όσοι μείναμε βοηθάμε τη γειτονιά. Αυτή η γειτονιά λοιπόν, κατά τη δική μου εκτίμηση, θα έπρεπε να έχει μία ιδιαίτερη αξία, να ευαισθητοποιηθούν περισσότεροι άνθρωποι να τη φροντίζουν και είναι μία γειτονιά η οποία την τελευταία δεκαετία τη μαθαίνουν όλο και περισσότεροι – δυστυχώς ξένοι. Ιδιαιτέρως αυτοί από τα κρουαζιερόπλοια, έρχονται μεμονωμένα εδώ πολλοί και φωτογραφίζουν την περιοχή ώρες ολόκληρες. Την άλλη φορά ήρθαν πολλά συνεργεία εδώ από ξένα κανάλια και την έδειξαν, χωρίς να το ξέρουν οι επίσημοι φορείς της Κέρκυρας.
Είναι μία γειτονιά η οποία έχει σπίτια τα οποία είναι πολύ παλιά, είναι βενετσιάνικα, είναι μαζί με το Καμπιέλο οι πρώτες περιοχές της Κέρκυρας που έχουν χτιστεί, και αν δείτε σε ορισμένα σημεία της η περιοχή αυτή είναι χτισμένη επάνω σε βράχια. Και τούτη η εκκλησία, η Κυρά των Αγγέλων, είναι χτισμένη επάνω σε βράχια. Και ορισμένα από τα σπίτια, και εκεί που είμαι εγώ, είναι επάνω στα βράχια. Για αυτό έλεγαν οι παλιοί ότι η περιοχή αυτή δεν ακούει σεισμούς εξαιτίας του ότι απορροφούνται από τα βράχια αυτά. Τώρα, γιατί βρέθηκαν τα βράχια εδώ, οι παλιοί λένε ότι προϊστορικά ήτανε θάλασσα εδώ, και ίσως αυτά τα βράχια να έχουν σχέση με την ύπαρξη θάλασσας κοντά.
Πάντως, είναι και ήσυχη επειδή δεν έχει και αυτοκίνητα. Λόγω του ότι τα σκαλοπάτια, τα οποία είναι πολλά, δεν επιτρέπουν την κίνηση ούτε των αυτοκινήτων, ούτε των μοτοσυκλετών και των δικύκλων. Είμαστε μία γειτονιά πολύ ήσυχη, πολύ ρομαντική και σε αυτή τη γειτονιά βασιλεύει και εδρεύει η Κυρά των Αγγέλων.
Είναι λοιπόν μία γειτονιά ήσυχη επειδή είναι και απομονωμένη, καθώς βρίσκεται μέσα στο λαβύρινθο της παλιάς πόλης. Ωστόσο, είναι ένας τόπος, εδώ αυτή η γειτονιά της Κυράς των Αγγέλων, που λαχταρά να ανακαλυφθεί; Ή καλύτερα να μείνει κρυμμένη στην ησυχία της και έτσι να παραμείνει παραδοσιακή;
Η επιθυμία των κατοίκων είναι να παραμείνουμε έτσι! (γέλια) Τώρα, η επιθυμία της Κέρκυρας είναι να αναδειχθεί αυτή η περιοχή, όχι προς όφελος τουριστικό, αλλά προς όφελος της ίδιας της Κέρκυρας, δηλαδή αυτές οι περιοχές, είναι περιοχές οι οποίες δεν τις βρίσκεις εύκολα στην Ελλάδα. Ήσυχη, ήρεμη, παραδοσιακή, κτήρια παλιά που όμως θέλουν συντήρηση. Υπάρχουν πολλοί κάτοικοι οι οποίοι δεν έχουν τη δυνατότητα να συντηρήσουν τα σπίτια τους. Δεν υπάρχει κανένα πρόγραμμα να συντηρηθούν τα σπίτια. Επίσης δίπλα μας είναι το Νέο Φρούριο, είναι τα καμπαναριά της εκκλησίας της Τενέδου, τα δύο υπέροχα καμπαναριά τα οποία στολίζουν την Κέρκυρα. Καταλαβαίνετε ότι είναι ένα πλαίσιο πραγμάτων εδώ σε αυτή την περιοχή όπου αναδεικνύουν αυτό που λέμε και ευρωπαϊκός προσανατολισμός της Κέρκυρας, και την παράδοσή μας, και το πώς ένας Κερκυραίος ζει σε μια τέτοια περιοχή ήσυχη, η οποία δεν έχει προσβληθεί ακόμα από άλλου είδους διαταράξεις.
Θέλουμε να μείνει έτσι, αλλά η Κέρκυρα πρέπει τέτοιες περιοχές να τις αναδείξει. Διότι αυτές προωθούν αν θέλετε μια εικόνα της Κέρκυρας, την εικόνα την πραγματική. Η εικόνα της Κέρκυρας είναι όντως εκπληκτική όταν δεις τα Ανάκτορα, όταν δεις τα Φρούρια, όταν δεις τις πλατείες της, τη Σπιανάδα, τα καντούνια, κλπ. Όμως, υπάρχουνε μερικές γειτονιές της Κέρκυρας οι οποίες έχουν μείνει όπως ήταν παλιά, αυτή εδώ είναι μία οπωσδήποτε που έχει μείνει έτσι, και σου προκαλεί συναίσθημα, σου προκαλεί την αίσθηση της παράδοσης, σου προκαλεί ηρεμία, και όταν φύγεις από δω και περάσουνε εκατό μέτρα θα μπεις στο βουητό μιας σύγχρονης πόλης με την καθημερινότητά της.
Οπότε να κλείσουμε με την ευχή να γίνει ακόμη πιο γνωστή η γειτονιά και η εκκλησία της Κυράς των Αγγέλων, αλλά να παραμείνει όπως είναι;
Να παραμείνει όπως είναι, ναι, με τα χαρακτηριστικά τα οποία έχει. Θα μπορούσε όμως να αναδειχθεί, να βελτιωθεί και να υπάρξει μια φροντίδα. Αν υπάρξει φροντίδα, σε επίπεδο καθαρισμού, σε επίπεδο των σπιτιών, οι φατσάδες των σπιτιών να βελτιωθούν κλπ, θα είναι μία γειτονιά κόσμημα για την Κέρκυρα. Και είναι σίγουρο ότι θα αγαπηθεί ακόμα περισσότερο από τους Κερκυραίους οι οποίοι στη συντριπτική τους πλειοψηφία δεν γνωρίζουν τη γειτονιά αυτή. Και είναι και αφορμή εξαιτίας της παρουσίας της εκκλησίας της Κυράς των Αγγέλων να γίνει αυτή η προσπάθεια.
(φωτογραφίες άρθρου: Αλέξανδρος Αηδονίδης)