Μία ιστορική βόλτα στη Σπιανάδα, τη μεγαλύτερη πλατεία της Ελλάδας

Είναι γεγονός ότι οι ντόπιοι στην Κέρκυρα, σπάνια χρησιμοποιούμε ονόματα οδών όταν θέλουμε να συνεννοηθούμε μεταξύ μας ή και να προσανατολιστούμε. Κατά κύριο λόγο, κινούμαστε, δίνουμε οδηγίες και ραντεβού, χρησιμοποιώντας τις ονομασίες από γνωστά μας μέρη και τοποθεσίες ή συχνά και από ονομαστά μαγαζιά. Με άλλα λόγια χρησιμοποιώντας τοπωνύμια.

Γνωρίζετε όμως από πού προήλθαν τα τοπωνύμια που χρησιμοποιούμε καθημερινά στην Κέρκυρα, για τα διάφορα μέρη της πόλης ή και έξω από αυτήν; Ο sindetiras κάνει μία νοητή βόλτα μέσα στην πόλη της Κέρκυρας αλλά και λίγο πιο μακριά από το κέντρο της, και ανακαλύπτει από πού προέρχονται μερικά από τα πιο γνωστά τοπωνύμια που χρησιμοποιούμε καθημερινά οι Κερκυραίοι!

Στο δεύτερο μέρος της σειράς αυτών των άρθρων, θα περιηγηθούμε στην πλατεία Σπιανάδα καθώς και στις κοντινές περιοχές γύρω από αυτήν.

(Για το πρώτο άρθρο στο οποίο βολτάρουμε στην περιοχή του Καμπιέλο, κάντε κλικ εδώ)

Ο χώρος μπροστά στο Παλαιό Φρούριο, που αποτελεί σήμερα μία από τις μεγαλύτερες πλατείες των Βαλκανίων, ξεκίνησε να παίρνει τη σημερινή του μορφή τον 16ο αιώνα, όταν οι Βενετοί ξεκίνησαν να χαράσσουν τα όρια του χώρου που έπρεπε να μείνει ελεύθερος δίχως δόμηση μπροστά από το Φρούριο για αμυντικούς λόγους. Η τελική διαμόρφωση της πλατείας (των τελικών της ορίων) έλαβε χώρα στα μέσα του 17ου αιώνα.

Το όνομα Σπιανάδα αποτελεί παραφθορά της ιταλικής λέξης spianata, η οποία σημαίνει το επίπεδο ανοιχτό χώρο, καθώς για να φτιαχθεί η πλατεία ισοπεδώθηκαν όλοι οι μικροί λόφοι που υπήρχαν στο χώρο της σημερινής πλατείας και κατεδαφίστηκαν όσα σπίτια είχαν προλάβει να χτιστούν στο χώρο αυτό του μεσαιωνικού «ξωπόλι».

Ο περιορισμένος χώρος που προσφερόταν για την οικοδόμηση κατοικιών στο «ξωπόλι» της Κέρκυρας, οδήγησε στη δημιουργία ιδιαίτερα στενών δρόμων (αυτών που αποκαλούμε «καντούνια») στην παλιά πόλη της Κέρκυρας.

Στην περιοχή ωστόσο της Πόρτας Ρεμούνδας, η σημερινή οδός Μουστοξύδη ξεχωρίζει ανάμεσα στους υπόλοιπους κάθετους και παράλληλους δρόμους της για το ιδιαίτερα μεγάλο πλάτος της. Συγκεκριμένα το πλάτος της οδούς (το οποίο κυμαίνεται σήμερα από 5,30μ έως και 7,65μ) είναι διπλάσιο από το πλάτος των όμορων οδών της.

Για αυτό άλλωστε και το πρώτο όνομα της οδούς ήταν Strada Larga, δηλαδή Πλατιά Οδός. Αν και το σημερινό της όνομα (οδός Ανδρέα Μουστοξύδη) της έχει δοθεί περισσότερο από ενάμιση αιώνα πριν, η παλιά ονομασία της οδούς πέρασε αδιάλειπτα από γενιά σε γενιά, και πλέον έχει καθιερωθεί ως τοπωνύμιο για το δρόμο αυτό.

Η σημερινή οδός Ευγενίου Βουλγάρεως, που ξεκινάει από το Πεντοφάναρο και φτάνει μέχρι και την Ανουτσιάτα, είναι περισσότερο γνωστή στους Κερκυραίους ως Καρντελάκουες. Το όνομα αυτό προέρχεται από την παραφθορά της ονομασίας Calle dell’ Acque (Οδός των Υδάτων), καθώς από τον δρόμο αυτό περνούσε ο πρώτος κεντρικός αγωγός ύδρευσης, όταν πλέον η πόλη της Κέρκυρας ξεκίνησε να τροφοδοτείται με νερό μέσω του υδραγωγείου που κατασκευάστηκε την περίοδο της Βρετανικής Προστασίας (και συγκεκριμένα κατά την αρμοστεία του Φρέντερικ Άνταμ).

Έως και τότε οι κάτοικοι της πόλης εξυπηρετούνταν με νερό από στέρνες που υπήρχαν διάσπαρτες σε όλη την πόλη, ωστόσο μέχρι το τρεχούμενο νερό να φτάσει σε όλα τα σπίτια, και ιδίως τα πολυώροφα, θα περνούσαν ακόμη αρκετά χρόνια.

Το μικρό «κενό» στην Κάτω Πλατεία, ανάμεσα στα κτήρια του Λιστόν και το σύμπλεγμα των Ανακτόρων των Αγίων Μιχαήλ και Γεωργίου, είναι γνωστό εδώ και δεκαετίες με το τοπωνύμιο Κοφινέτα. Η ονομασία αυτή καθιερώθηκε από το σχήμα του σιδερένιου προστατευτικού φράγματος που τοποθετήθηκε την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα γύρω από το νεοφυτεμένο τότε φοίνικα που υπήρχε μέχρι και πριν λίγο καιρό στη θέση αυτή. Το σχήμα που είχε τότε το περίφραγμα ήταν κυκλικό, και πολύ μικρότερο σε έκταση από το σημερινό, και έμοιαζε πολύ με καλάθι, εξού και η ονομασία Κοφινέτα.

Το Μανδράκι ήταν το πολεμικό λιμάνι που είχαν δημιουργήσει οι Βενετοί στη βόρεια πλευρά του Παλαιού Φρουρίου, ένας πολύ καλά προστατευόμενος χώρος, και ο οποίος σήμερα φιλοξενεί τις εγκαταστάσεις του ΠΟΙΑΘ. Το όνομα Μανδράκι προέρχεται από την ιταλική λέξη mandracchio που σημαίνει το εσωτερικό του λιμανιού για μικρά πλοία. Ωστόσο το Μανδράκι της Κέρκυρας, λόγω του ιδιαίτερα μεγάλου βάθους πυθμένα που διέθετε, είχε τη δυνατότητα να φιλοξενεί και μεγάλα πλοία.

Από το Μανδράκι πήρε το όνομά της και η εκκλησία της Υ.Θ. Μανδρακίνας, η οποία βρίσκεται ακριβώς επάνω από το χώρο του μικρού λιμανιού, χτισμένη στην άκρη από τα βενετσιάνικα θαλάσσια τείχη.

Η ονομασία του Μποσκέτο, του αγαπημένου κήπου για ανάπαυλα αλλά και για παιδικό παιχνίδι που βρίσκεται την ανατολική πλευρά της Κάτω Πλατείας, προέρχεται από την ιταλική λέξη bosco, που σημαίνει «δάσος», και το υποκοριστικό boschetto, δηλαδή «δασάκι», μία ονομασία που διατηρείται μέχρι και σήμερα σαν τοπωνύμιο δίχως καμία παραφθορά.

Το 2006 «μετονομάσθηκε» σε Μποσκέτο Durrell, προς τιμή των Βρετανών συγγραφέων Lawrence και Gerald που διέμεναν στην Κέρκυρα κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου.

Στην παραλιακή της Γαρίτσας, και συγκεκριμένα στον αριθμό 7 της σημερινής Λεωφόρου Δημοκρατίας, υπήρχε μέχρι και το 1936 η μονοκατοικία που διέμενε ο δήμαρχος Κερκυραίων Μιχαήλ Θεοτόκης. Κατά τη διάρκεια της θητείας του στα τέλη του 19ου αιώνα το παραλιακό μέτωπο της Γαρίτσας εξωραΐστηκε, καθώς διαμορφώθηκε ο σημερινός δρόμος και το πεζοδρόμιό του στρώθηκε με πλάκες. Την ίδια περίοδο κατασκευάστηκε και η σκάλα με τη μικρή αποβάθρα που βρισκόταν κοντά στην (τότε) κατοικία του Θεοτόκη. Η θέση της λοιπόν πλησίον της οικίας του δημάρχου που την κατασκεύασε, της απέδωσε και το όνομα Σκάλα του Δημάρχου, το οποίο διατηρεί για πάνω από έναν αιώνα.

Οι πληροφορίες του άρθρου προέρχονται κατά κύριο λόγο από το εξαιρετικό βιβλίο του Γιώργου Χ. Σουρτζίνου, “Τοπωνύμια – Γλωσσικές μαρτυρίες στην ιστορική διαδρομή της Κέρκυρας”, Ιστορική – Λαογραφική Εταιρεία Κέρκυρας 2006. Αυτή η ιδιαίτερα προσεγμένη έκδοση περιέχει πλούτο πληροφοριών για επιπλέον δεκάδες τοπωνύμια της Κέρκυρας.