Porta Reale: η ομορφότερη πύλη της Κέρκυρας, που κατεδαφίστηκε άδικα

Η Κέρκυρα, μαζί φυσικά και με τις υπόλοιπες κτήσεις της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας, βρισκόταν υπό το διαρκή κίνδυνο της Οθωμανικής εισβολής.

Οι Βενετοί, μετά την καταστροφική για την Κέρκυρα πολιορκία των Οθωμανών του 1571, αποφασίζουν ότι η πόλη της Κέρκυρας, όπως έχει επεκταθεί πλέον αυτή έξω από τα τείχη της “ακρόπολης” του (Παλαιού) Φρουρίου, πρέπει κι αυτή να οχυρωθεί.

Έτσι λαμβάνεται η απόφαση για την άμεση περιτείχησή της, τα απομεινάρια των οποίων οχυρώσεων βλέπουμε ακόμη και σήμερα με δέος.

Για το μεγαλεπήβολο αυτό αμυντικό σχέδιο, επιστρατεύτηκαν ορισμένοι από τους καλύτερους στρατιωτικούς αρχιτέκτονες της εποχής. Η οχύρωση της πόλης, πέρα από τα τείχη που θα περίκλειαν το Ξωπόλι, περιλάμβανε και τη δημιουργία ενός ακόμη φρουρίου (του Νέου Φρουρίου – ή Φρούριο του Αγίου Μάρκου).

Σημαντικό ρόλο βέβαια στην οχύρωση της πόλης της Κέρκυρας έπαιζαν οι πύλες, οι οποίες διασφάλιζαν την επικοινωνία ανάμεσα στην πόλη και στην ύπαιθρο.

Συγκεκριμένα τα τείχη της πόλης διέθεταν τέσσερις τέτοιες κύριες πύλες:

– Την πύλη του Αγίου Νικολάου (Porta San Nicolo), που σώζεται ακόμη και σήμερα στο Φαληράκι.

– Την πύλη της Σπηλιάς (Porta Spilea), η οποία και αυτή σώζεται σήμερα (γνωστή στους παλιότερους και ως «βόλτο του Μπονάτη»).

– Η Πόρτα Ρεμούνδα (Porta Raimonda) η οποία βρισκόταν κάτω από την Ιόνιο Ακαδημία προς το χώρο του σημερινού Corfu Palace.

– Η Πόρτα Ρεάλε ή Ριάλα (Porta Reale ή “Βασιλική Πύλη”), στη σημερινή οδό Γεωργίου Θεοτόκη, μπροστά από το σημερινό κατάστημα Marks & Spencer (πρώην κινηματογράφος Παλλάς). Ήταν η σημαντικότερη από όλες τις πύλες, καθώς μέσω αυτής γινόταν η επικοινωνία της πόλης με το υπόλοιπο νησί της Κέρκυρας.

Ως η σημαντικότερη πύλη της πόλης, η Porta Reale ήταν “υποχρεωτικά” και η εντυπωσιακότερη. Έργο του αρχιτέκτονα Ferrante Vitelli, η πρόσοψή της χωριζόταν από τέσσερις ογκώδεις πεσσούς σε τρία κύρια τμήματα. Ένα φαρδύ κεντρικό τμήμα με την κυρίως πύλη, και δύο στενότερα πλαϊνά, με μικρότερα βοηθητικά ανοίγματα. Στο κεντρικό της τμήμα πάνω από την κύρια πύλη, δέσποζε ο Φτερωτός Λέοντας του Αγίου Μάρκου, ενώ στα πλαϊνά συμπληρωνόταν από ζωφόρο με εναλλαγή τριγλύφων και μετοπών. Μια μεγάλη μαρμάρινη πλάκα κάτω από το Λέοντα, μνημόνευε τα ονόματα του αρχιτέκτονα καθώς και του Γενικού Προβλεπτή που ανέγειραν την πύλη.

Αντίστοιχα και στην πίσω όψη της Πύλης (αυτή που βρισκόταν δηλαδή στη μεριά της πόλης) υπήρχε επίσης Φτερωτός Λέοντας και λατινική επιγραφή, αλλά για το κείμενό της δεν έχει διασωθεί κάποια αναφορά.

Η Porta Reale άνοιγε με την ανατολή του ήλιου και έκλεινε με τη δύση του, κάτι το οποίο διατηρήθηκε και κατά τη διάρκεια της Βρετανικής Προστασίας της Κέρκυρας. Μετά τη δύση του ηλίου δεν επιτρεπόταν σε κανέναν η είσοδος, εκτός εάν διέθετε ειδική άδεια από τις αρχές της πόλης.

Οι Βρετανοί κατά την αναχώρησή τους από την Κέρκυρα, και φοβούμενοι τυχόν μελλοντικές συμμαχίες των Ιόνιων Νησιών και του ελληνικού κράτους με δυνάμεις εχθρικές προς την Μεγάλη Βρετανία, ανατίναξαν και κατεδάφισαν το μεγαλύτερο μέρος των τειχών και των οχυρώσεων της Κέρκυρας. Στον αρχικό τους σχεδιασμό ήταν και η κατεδάφιση των δύο φρουρίων της πόλης, ωστόσο αυτό το μέρος του σχεδίου τελικά δεν υλοποιήθηκε.

Ανάμεσα στα σπαράγματα των οχυρώσεων που γλύτωσαν, ήταν και η Porta Reale. Ωστόσο η ζωή που της απέμενε ήταν ελάχιστη, καθώς βρέθηκε ανάμεσα στα διασταυρούμενα πυρά των πολιτικών αντιπαραθέσεων και της “προόδου”. Η Πύλη κατεδαφίστηκε το 1893 επί δημαρχίας Μιχαήλ Θεοτόκη, προκειμένου να διανοιχθεί ο «νέος» δρόμος, αυτός που σήμερα ονομάζεται “Γεωργίου Θεοτόκη”.

Παρά το γεγονός ότι υπήρξαν έντονες αντιδράσεις από λόγιους και σημαίνοντες προσωπικότητες της εποχής (όπως ο Μάρκος Θεοτόκης, ο Ρωμανός και ο Βροκίνης), η απόφαση που είχε παρθεί από το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Κερκυραίων, ήταν αμετάκλητη.

Στο σχετικά πρόσφατο παρελθόν, και συγκεκριμένα κατά την διάρκεια της μετατροπής της οδού Ευγενίου Βουλγάρεως σε πεζόδρομο, κατά την αντικατάσταση της ασφάλτου που υπήρχε με γρανιτόλιθους, αποκαλύφθηκαν τα θεμέλια της Porta Reale, επιβεβαιώνοντας τη θέση στην οποία υψωνόταν, έτσι όπως τη γνωρίζουμε από τους χάρτες της εποχής αλλά και τις φωτογραφίες που τραβήχτηκαν λίγα χρόνια πριν από την κατεδάφισή της.

Για την ολοκλήρωση του έργου της πεζοδρόμησης τα θεμέλια της Porta Reale καλύφθηκαν και πάλι. Ωστόσο στην επιφάνεια των μαύρων γρανιτόλιθων, τοποθετήθηκαν επιλεκτικά λευκές πλάκες, σαν ένα χνάρι που άφησε επάνω στη γη ο χρόνος, για να θυμίζουν πού έστεκε η κύρια πύλη εισόδου στην πόλη της Κέρκυρας. Μια ανάμνηση μακρινή πια από την ιστορία του νησιού μας, που τόσο άδικα χάθηκε κι αυτή μαζί με άλλες.

Αναπαράσταση των τειχών της Κέρκυρας και της θέσης της Porta Reale από την εξαιρετική εργασία του κ. Μιχάλη Ατσοπάρδη.
Μπορείτε να δείτε ολόκληρο το βίντεο της αναπαράστασης κάνοντας κλικ εδώ.