Παστιτσάδα: ένα πιάτο που γεννήθηκε από μια μάχη στη Βερόνα

Η παστιτσάδα είναι ένα από τα αγαπημένα φαγητά, όχι μόνο των Κερκυραίων αλλά και των επισκεπτών του νησιού μας, και σίγουρα ένα από τα χαρακτηριστικότερα πιάτα της παραδοσιακής κουζίνας της Κέρκυρας! Με χοντρό μακαρόνι ή με πέννες, ακόμη και με σπαγγέτι, με κόκκορο παραδοσιακά ή με μοσχάρι, η παστιτσάδα παραμένει ακόμη και σήμερα ένα πιάτο για ειδικές περιστάσεις: είτε μαγειρεμένη την Κυριακή, είτε μαγειρεμένη όταν έχετε καλεσμένους στο σπίτι, η χαρακτηριστική της μυρωδιά που πλημμυρίζει ολόκληρη τη γειτονιά, αυθόρμητα δημιουργεί συναισθήματα γιορτινά!

Και βέβαια, όπως γνωρίζουμε όλοι, η παστιτσάδα είναι ένα πιάτο κληρονομιά από την εποχή της Ενετοκρατίας. Από πού όμως έλκει την βαθύτερη καταγωγή της; Πώς δημιουργήθηκε αυτό το πεντανόστιμο πιάτο που απολαμβάνουμε ακόμη και σήμερα;

Στο πολύ μακρινό για εμάς 489 μ.Χ., στην κοιλάδα του San Martino Buon Allegro κοντά στην πόλη της Βερόνα, έλαβε χώρα μια τρομερή μάχη ανάμεσα στα στρατεύματα του βασιλιά Φλάβιου Οδόακρου της Ιταλίας και του βασιλιά Θεοδώριχου του Μέγα των Οστρογότθων. Η μάχη αυτή ήταν τόσο άγρια, που έμεινε γνωστή στην ιστορία και με το όνομα “η Μάχη της Βερόνα”. Χιλιάδες στρατιώτες έπεσαν νεκροί στο πεδίο της μάχης, και μαζί έπεσαν νεκρά και εκατοντάδες από τα άλογα που είχαν μαζί τους.

Ο εξαθλιωμένος πληθυσμός της Βερόνα, ο οποίος κατά την εποχή εκείνη μαστιζόταν από την πείνα, μάζευε κατά τη διάρκεια της νύχτας τα σκοτωμένα άλογα προκειμένου να εκμεταλλευτεί το κρέας τους ως τροφή. Καθώς όμως η ποσότητα αυτή του κρέατος των αλόγων ήταν μεγαλύτερη από όση μπορούσαν να καταναλώσουν άμεσα, και παράλληλα το κρέας είχε ξεκινήσει ήδη να αλλοιώνεται, οι κάτοικοι της Βερόνας συντηρούσαν το κρέας μέσα σε βαρέλια από κόκκινο κρασί.

Ως τρόπο μαγειρέματος επέλεξαν το αργό βράσιμο του κρέατος, στο οποίο μάλιστα πρόσθεταν και διάφορα μπαχαρικά και βότανα ώστε να αποκρύπτονται τυχόν άσχημες μυρωδιές, και το σέρβιραν συνοδευμένο με πολέντα. Μάλιστα οι κάτοικοι παρατήρησαν ότι κάθε φορά που πρόσθεταν στο τσουκάλι που χρησιμοποιούσαν για το σιγοβράσιμο της συνταγής, ένα νέο κομμάτι κρέας μαζί με λίγο κρασί από το βαρέλι που το διατηρούσαν, η γεύση του τελικού πιάτου γινόταν ακόμη καλύτερη!

Έτσι λοιπόν γεννήθηκε η Pastissada de caval, η αυθεντική παστιτσάδα με κρέας αλόγου και πολέντα. Μάλιστα με πολέντα σερβίρεται παραδοσιακά ακόμη και σήμερα σε περιοχές της Ιταλίας, αν και το κρέας του αλόγου έχει πλέον αντικατασταθεί με βοδινό. Το πιο σημαντικό ίσως είναι, ότι στην αυθεντική ιταλική συνταγή, η “κόκκινη” σάλτσα γίνεται ακόμη με βάση το κρασί και το κόκκινο πιπέρι και όχι τη ντομάτα.

Η Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας, η οποία στο απόγειό της περιλάμβανε και την ευρύτερη περιοχή της Βερόνα, διέδωσε την “παστιτσάδα” και στις κτήσεις της στην Αδριατική Θάλασσα και το Ιόνιο Πέλαγος. Έτσι σήμερα, εκτός από την Ιταλία, η πεντανόστιμη παστιτσάδα “επιβιώνει” στην Κέρκυρα αλλά και στην Κροατία. Και βέβαια με το πέρασμα των αιώνων, με τα τοπικά διαθέσιμα υλικά, αλλά και με τις διατροφικές συνήθειες του κάθε τόπου, η παστιτσάδα εμφανίζει τις δικές της παραλλαγές όχι μόνο σε κάθε διαφορετικό τόπο, αλλά ακόμη και από σπίτι σε σπίτι!

Στην Κέρκυρα και στην Κροατία στη σάλτσα της παστιτσάδας προστέθηκε κάποια στιγμή και η ντομάτα, ενώ στην Κέρκυρα όπως γνωρίζουμε συνοδεύεται με μακαρόνια, ενώ στην Κροατία με νιόκι. Στην Κροατία γίνεται μόνο με κρέας από μοσχάρι, ενώ στην Κέρκυρα γίνεται και με μοσχάρι φυσικά, αλλά όπως συχνά-πυκνά διατεινόμαστε η “αυθεντική” παστιτσάδα γίνεται με κόκκορο! Και όσον αφορά τα μπαχαρικά… το κάθε σπίτι έχει τη δική του συνταγή, αλλά και τα δικά του μυστικά, για το πώς η παστιτσάδα θα γίνει ακόμη νοστιμότερη, ανάλογα με το τι θα προσθέσεις στην κατσαρόλα!

Η Pastissada de caval λοιπόν γεννήθηκε σαν ένα φαγητό “ανάγκης” για να σωθούν οι κάτοικοι της Βερόνα από την πείνα κάποια στιγμή κατά τον πρώιμο μεσαίωνα, κατέληξε όμως να είναι ένα γιορτινό πιάτο που απολαμβάνουν σήμερα οι οικογένειες αλλά και οι επισκέπτες των περιοχών που η παστιτσάδα αποτελεί κομμάτι της κουζίνας τους. Σήμερα στο διαδίκτυο θα βρείτε δεκάδες συνταγές για την παστιτσάδα, τόσο για την αυθεντική της εκτέλεση, όσο όμως και για σύγχρονες παραλλαγές της.

Η δική μας συμβουλή είναι να ψάξετε, να ανταλλάξετε συνταγές με παλιές Κερκυραίες και Κερκυραίους, και να πειραματιστείτε μόνοι σας στην κουζίνα, φτιάχνοντας τη δική σας παστιτσάδα! Άλλωστε, η μαγειρική είναι από μόνη της μια όμορφη και δημιουργική απασχόληση. Πόσο μάλλον αν πρόκειται να φτιάξετε ένα τόσο ξεχωριστό πιάτο, με τόσο μεγάλη ιστορία!