Μοναστήρι Παντοκράτορα Υψηλού: το κτίσιμό του και μια ανθρωποθυσία

Στην ψηλότερη κορυφή της Κέρκυρας, σε υψόμετρο 917 μέτρων και σαν άγρυπνος φρουρός που παρατηρεί πανοραμικά ολόκληρη τη βόρεια πλευρά του νησιού, βρίσκεται η Ιερά Μονή Παντοκράτορος Υψηλού. Η μονή έδωσε και το όνομά της στο βουνό που εδράζει, το οποίο κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν “Ιστώνη”.

Η Μονή ιδρύθηκε κάποια στιγμή – άγνωστο το ποιο έτος ακριβώς – στο πρώτο μισό του 14ου αιώνα, και σε “Συμβόλαιο” του 1347 που διασώζεται ακόμη και σήμερα, πληροφορούμαστε ότι για την ανέγερση του ναού του Παντοκράτορα συνέδραμαν 23 χωριά της γύρω περιοχής, και συγκεκριμένα τα χωριά Ομαλή, Επίσκεψη, Σγουράδες, Περίθεια, Σινιές, Στρινίλας, Λαύκη, Σπαρτύλας, Μιχαλακάδες, Θεοδίδες, Σωκράκι, Ζυγός, Ροδίνες, Κληματιά, Βαλανειό, Περατικάδες, Κυπριάδες, Άγιοι Δούλοι, Προμαχήδι, Νυμφές, Βαρεία, Ξαχυράδες και Λευκοράκες (διατηρούνται οι ονομασίες όπως αναφέρονται στο “Συμβόλαιο”). Το κείμενο το υπογράφει κάποιος Ιερομόναχος Άνθιμος, πιθανότατα ο πρώτος ηγούμενος της Μονής.

Πέρα από τα ιστορικά ντοκουμέντα όμως, το μοναστήρι του Παντοκράτορα, το οποίο λειτουργεί αδιάκοπα εδώ και επτά αιώνες, είναι ζωσμένο από την αρχή της ύπαρξής του με ιστορίες και θρύλους.

Η πιο εντυπωσιακή ίσως και συνάμα πιο μυστηριακή ιστορία για την ίδρυση της Μονής είναι αυτή που διασώζει ο Ευστάθιος Μεταλληνός, Αρχιμανδρίτης της Ελληνικής Εκκλησίας της Μαγχεστρίας (Manchester), στο βιβλίο του “Η εκκλησία του Υψηλού Παντοκράτορος και της Κασσιώπης”, τυπωμένο στην Κέρκυρα το έτος 1890.

Σύμφωνα με την αφήγηση, στην κορυφή του όρους όπου κατά την αρχαιότητα λατρευόταν ο Κάσσιος Δίας (από τον οποίον μάλιστα πήρε το όνομά της και η Κασσιώπη), ευρέθη μια μικρή “εικόνα” του Παντοκράτορος. Σε αυτούς που βρήκαν την εικόνα, τους αποκαλύφθηκε μέσα από ένα όραμα ότι στο σημείο αυτό επιβάλλεται να κτιστεί μέσα σε μια ημέρα ένας ναός και ο ιερέας που θα τελέσει την πρώτη λειτουργία σε αυτόν να “αποθάνη”. Οι ευλαβείς χριστιανοί έσπευσαν να οικοδομήσουν το ναό, αλλά παρακούοντας τις εντολές του οράματος, τον ανέγειραν στους πρόποδες του βουνού και όχι στην κορυφή του. Η εικόνα του Παντοκράτορος όμως, την οποία είχαν μεταφέρει στο ναό που έκτισαν, βρέθηκε πάλι μυστηριωδώς στην αρχική της θέση στην κορυφή του όρους.

Κατανοώντας τότε πραγματικά τη θεία βούληση, οι κάτοικοι των γύρω χωριών της βόρειας Κέρκυρας που αναφέρθηκαν παραπάνω, συνέβαλαν όλοι μαζί ώστε να ανεγερθεί η εκκλησία εντός μιας ημέρας στο σημείο που βρέθηκε η εικόνα του Παντοκράτορος, και ένας ηλικιωμένος ιερέας, τέλεσε οικειοθελώς την πρώτη λειτουργία στο ναό· και εντός της ίδιας ημέρας παρέδωσε το πνεύμα του στον Κύριο, όπως είχαν δει στο όραμα που τους αποκαλύφθηκε οι πρώτοι ευρετές της εικόνας.

Η παραπάνω αφήγηση φυσικά ακροβατεί στα όρια του μύθου και της πραγματικότητας. Άλλωστε η εύρεση ιερών αντικειμένων τα οποία μετακινούνται πίσω στον αρχικό τους τόπο με υπερφυσικό τρόπο, καθώς και η ανάγκη μιας ανθρωποθυσίας για το “στέριωμα” ενός κτίσματος, συναντώνται συχνά στην παράδοση της ελληνικής λαογραφίας.

Η Ιερά Μονή Υψηλού Παντοκράτορος γιορτάζει κάθε χρόνο στις 6 Αυγούστου, την ημέρα της εορτής δηλαδή του Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Χριστού. Κατά παράδοση το προσκύνημα στην Μονή διαρκεί επτά ημέρες, από την 1η Αυγούστου έως και ανήμερα του “Σωτήρος”.

Σήμερα πλέον η πρόσβαση στο μοναστήρι του Παντοκράτορα είναι σχετικά εύκολη με αυτοκίνητο. Σε αλλοτινές όμως εποχές, οι προσκυνητές ξεκινούσαν την ανάβαση προς τον Παντοκράτορα μέσα από δύσβατα μονοπάτια, μέσα στη δροσιά της νύχτας, έτσι ώστε να καταφέρουν να βρίσκονται στο μοναστήρι με την ανατολή του ηλίου…

(Φωτογραφίες από το “Album de voyage en Grece” του Fred Boissonnas, έτος 1903)