Λιτανεία Κυριακής των Βαΐων: πλημμύρα χρωμάτων και μουσικών

Κατά τη λιτάνευση του σκηνώματος του Αγίου Σπυρίδωνα την Κυριακή των Βαΐων, η πόλη της Κέρκυρας πλημμυρίζει από χρώματα και μουσικές*. Κάτω από το γαλάζιο του ουρανού του Ιονίου, και ανάμεσα στις φυλλωσιές που αναγεννά η Άνοιξη, χάλκινα όργανα και περικεφαλαίες αστράφτουν στις αχτίδες του πρωινού ήλιου, πλαισιωμένες από κάθε λογής χρώμα. Το μπορντό και το βαθυγάλαζο μπορεί να κυριαρχούν, μα θα βρεις και τις πινελιές του πράσινου, του κίτρινου, του πορτοκαλί και του λευκού, ανάμεσα σε όλα τα άλλα.

Είναι μία από τις λίγες ημέρες του χρόνου που όλες οι Φιλαρμονικές του νησιού έρχονται να συναντηθούν στους ίδιους δρόμους, να παίξουν ταυτόχρονα στις διάφορες γωνιές της πόλης, να συναγωνιστούν γλυκά σε μελωδίες, σε εμφάνιση, σε δυναμική.

Η ιστορία της Λιτανείας ξεκινά το Δεκέμβριο του έτους 1629, όταν σύμφωνα με τις πηγές, ένα καράβι «ξένο» (δηλαδή όχι βενετσιάνικο, αλλά πιθανότατα προερχόμενο από χώρα της Ανατολής) μετέφερε την πανώλη στην Κέρκυρα. Οι πληροφορίες από τη μεριά του βαΐλου της Κέρκυρας για το συνολικό αριθμό των θυμάτων αυτής της επιδημίας είναι φειδωλές. Ωστόσο υπολογίζεται ότι ο λοιμός άφησε πίσω του περίπου πενήντα νεκρούς. Οι υγειονομικές αρχές του νησιού, παρά τα όποια προβλήματα αντιμετώπιζαν εκείνη την περίοδο, έσπευσαν να επιβάλλουν αυστηρή καραντίνα στην πόλη της Κέρκυρας, μία ενέργεια που αποδείχτηκε καθοριστική για την αναστολή της πορείας της νόσου.

Ο φόβος όμως των κατοίκων της Κέρκυρας απέναντι στο «μαύρο θάνατο», μία μόνιμη απειλή άλλωστε για την ανθρωπότητα κατά την εποχή εκείνη, προσέδωσε στην επιδημία ένα μεταφυσικό χαρακτήρα. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι τόσο οι άρχοντες της εξουσίας όσο και οι κάτοικοι των Ιονίων Νήσων, για όσο καιρό η πανώλη τρομοκρατούσε το μεσαιωνικό κόσμο, αναφέρονταν σε αυτήν ως “θεϊκή μάστιγα” (flagello divino) και ως “θεϊκή οργή” (ira divina), αντιλαμβανόμενοι δηλαδή την αρρώστια ως απόρροια του αμαρτωλού γήινου κόσμου.

Ο βαθιά θρησκευόμενος χαρακτήρας των Κερκυραίων, σε αυτές τις αγωνιώδεις στιγμές, δεν θα μπορούσε να στραφεί πουθενά αλλού παρά στον προστάτη άγιο του νησιού, τον Άγιο Σπυρίδωνα. Η μικρή εξάπλωση και η σύντομη παραμονή του «θανατικού», αρχές Μαΐου του 1630 η Κέρκυρα είχε κηρυχθεί ελεύθερη από κάθε είδους υποψίας της ασθένειας, αποδόθηκε στη θαυματουργή επέμβαση του αγίου. Και η βενετική διοίκηση, προς ανάμνηση της σωτηρίας του νησιού, άμεσα καθιέρωσε τη λιτάνευση του Αγίου Σπυρίδωνα κάθε Κυριακή των Βαΐων, ημέρα που θεωρείται ότι εξαφανίστηκε η ασθένεια από την Κέρκυρα.

Η Λιτανεία των Βαΐων περιφέρεται κατά μήκος της νοητής γραμμής των ενετικών τειχών της πόλης, έχοντας τη μεγαλύτερη διάρκεια από όλες τις άλλες λιτανείες. Η συμβολική της ημερομηνία, που ουσιαστικά ξεκινούν οι περίλαμπρες εκδηλώσεις για το κερκυραϊκό Πάσχα, αλλά και η έλλειψη ανάλογων εκδηλώσεων στην ύπαιθρο κατά την ημέρα αυτή, αποτέλεσε πόλο έλξης για όλες τις «μουσικές» του νησιού να κατέβουν στη «χώρα» και να τιμήσουν και αυτές τον Άγιο, καθιερώνοντας τη Λιτανεία ως μία από τις πιο εντυπωσιακές του έτους.

Κείμενο & φωτογραφίες: Αλέξανδρος Αηδονίδης

*Η λέξη «μουσική» στην Κέρκυρα, κατέχει διττή σημασία. Πέρα από την έννοια της εναρμονισμένης ρυθμικής μελωδίας, η λέξη «μουσική» είναι ταυτόσημη και με την έννοια της Φιλαρμονικής μπάντας.

– Για το ιστορικό κομμάτι του άρθρου αντλήθηκαν πληροφορίες από τη διδακτορική διατριβή της κ. Αικατερίνης Κωνσταντινίδη, “Οι επιδημίες της πανώλης στα Ιόνια Νησιά, 17ος-18ος αι.”, (ΕΚΠΑ, 2003).