Κακοποίηση ζώων: όσα πρέπει να γνωρίζουμε

Επιμέλεια άρθρου: Ολίνα Κοντοστάνου

Με αφορμή πρόσφατο περιστατικό κακοποίησης ζώων συντάχθηκε το παρακάτω άρθρο. Οι λόγοι για τους οποίους κάποιος οδηγείται στην κακοποίηση ζώων είναι πολλοί και ίσως μιλήσουμε γι αυτούς σε επόμενο άρθρο. Επειδή όμως τέτοια δυσάρεστα γεγονότα δυστυχώς συμβαίνουν θα πρέπει να γνωρίζουμε πως μπορούμε να κινηθούμε βάσει νομοθεσίας. Επίσης καλό είναι να ξέρουμε πως μπορούμε να αντιδράσουμε σε περίπτωση που κάποιος μας απειλήσει είτε επειδή ταΐζουμε αδέσποτα ζώα, είτε επειδή κάνουμε επίπληξη για τη συμπεριφορά στο δικό τους ζώο.

Η δικηγόρος Δήμητρα Δοκανάρη μας απαντά.

Ως κακοποίηση νοείται κάθε ακατάλληλη μεταχείριση, κάθε συμπεριφορά που διαταράσσει την ευζωία του ζώου και του προκαλεί από δυσφορία έως θάνατο. Με αυτήν την έννοια και σύμφωνα με το Νόμο, κακοποίηση ζώου είναι οποιαδήποτε πράξη βίας τελείται εις βάρος του, όπως η δηλητηρίαση, ο πυροβολισμός, το κρέμασμα, ο πνιγμός, η σύνθλιψη, το κάψιμο, ο ακρωτηριασμός, το κόψιμο αυτιών και ουράς, η κτηνοβασία, η μονομαχία μεταξύ ζώων, η παράνομη εμπορία και πώληση (εξαιρουμένων περιπτώσεων κινηματογραφικών ταινιών και οπτικοακουστικού υλικού εκπαιδευτικού χαρακτήρα, αλλά και η συσσώρευση ζώων (animal hoarding).

Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι η στείρωση του ζώου καθώς και κάθε άλλη κτηνιατρική πράξη με θεραπευτικό σκοπό, δε θεωρείται ακρωτηριασμός. Επίσης, σύμφωνα με εγκύκλιο της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου, η παροχή τροφής και νερού σε αδέσποτα ζώα δεν παραβιάζει τις νομοθετικές ρυθμίσεις, αντιθέτως συντελείται στα πλαίσια του σεβασμού κάθε έμβιας ύπαρξης.

Εκτός από την «ενεργητική» κακοποίηση που απαιτεί «πράξη» από την πλευρά του θύτη, υπάρχει και η «παθητική» κακοποίηση. Εκείνη, δηλαδή, που ισοδυναμεί με παράλειψη απαιτούμενης ενέργειας και ως τέτοια νοείται το μόνιμο δέσιμο, η έλλειψη κτηνιατρικής φροντίδας, η έλλειψη κατάλληλης τροφής και νερού, η παραμονή του ζώου σε μέρος χωρίς κατάλληλο στέγαστρο, η διαμονή σε ακατάλληλο χώρο, ανάμεσα σε σκουπίδια, άχρηστα αντικείμενα, ακαθαρσίες, η απουσία καθημερινής άσκησης ή περιπάτου. Ακόμη, σε περίπτωση τραυματισμού ζώου συντροφιάς σε τροχαίο ατύχημα, υποχρεούμαστε να ειδοποιήσουμε τον οικείο Δήμο, ώστε να παρασχεθεί στο ζώο η κατάλληλη φροντίδα και ιατρική περίθαλψη.

Αρχικά και στις περιπτώσεις που η κακοποίηση είναι «παθητική» και γίνεται από αμέλεια, μπορούμε να δώσουμε τη δυνατότητα στον ιδιοκτήτη να βελτιώσει την κατάσταση, εξηγώντας του όλες τις υποχρεώσεις που έχει, λαμβάνοντας υπόψη μας ότι ενδεχομένως η παραμέληση να είναι αποτέλεσμα κάποιας σοβαρής δυσκολίας στην ζωή του. Μπορούμε να του προσφέρουμε τη βοήθειά μας για την καλύτερη φροντίδα του ζώου. Σε κάθε περίπτωση, είναι σημαντικό να γίνεται διάλογος, να εξηγούμε στον άλλο ήρεμα και με ψυχραιμία τις κυρώσεις που θα έχει σε περίπτωση που δε συμμορφωθεί. Δε χρειάζονται απειλές από μέρους μας, καθώς δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο στόχος είναι να βοηθήσουμε το πληττόμενο ζώο.

Εάν η προσπάθειά μας αυτή δεν αποδώσει, μπορούμε να προχωρήσουμε σε επώνυμη γραπτή καταγγελία στο αστυνομικό τμήμα της εν λόγω περιοχής, στην Κτηνιατρική Υπηρεσία της Νομαρχίας και στην Εισαγγελία. Κρίνεται σκόπιμο να ζητείται ο αριθμός πρωτοκόλλου της καταγγελίας και αντίγραφο της κατάθεσης, ώστε να παρακολουθείται η εξέλιξη της και να υπάρχει πίεση ώστε να δοθεί συνέχεια. Επιπλέον, ο καταγγέλλων πρέπει να δίνει τα πλήρη στοιχεία του, γιατί στη συνέχεια θα κληθεί να καταθέσει ως μάρτυρας.

Σε περίπτωση που το ζώο είναι ήδη σε κακή κατάσταση, θα έπρεπε να ειδοποιηθεί ο Δήμος ή η Κοινότητα που υποχρεούται από το Νόμο να έχει πρόγραμμα περίθαλψης, ώστε να επέμβει και να περιθάλψει το ζώο. Ταυτόχρονα, θα έπρεπε να ειδοποιηθεί η τοπική φιλοζωική οργάνωση, αν υπάρχει. Προσεκτικά, πρέπει να αναφέρουμε τα όσα γνωρίζουμε για την παράλειψη τήρησης των κανόνων ευζωίας του ζώου (π.χ. ακαθαρσίες, έντονη δυσοσμία κλπ).

Στην περίπτωση εκείνη που η παραμέληση του ζώου είναι ιδιαίτερα εκτεταμένη ή/και o κίνδυνος για τη ζωή του άμεσος, υπάρχει η δυνατότητα να καλέσουμε άμεσα την αστυνομία και να παραμείνουμε στο σημείο για να υποδείξουμε το δράστη, ώστε να συλληφθεί με τη διαδικασία του αυτοφώρου. Αλλιώς, μπορούμε να απευθυνθούμε αργότερα στον Εισαγγελέα Υπηρεσίας, προσκομίζοντάς του αποδεικτικά στοιχεία που έχουμε συλλέξει, ώστε να τεκμηριώνονται τα όσα υποστηρίζουμε. Στη συνέχεια (και στις δύο περιπτώσεις), θα σχηματιστεί δικογραφία εναντίον του συγκεκριμένου προσώπου για κακοποίηση ζώου. (σσ: πρόκειται για αυτεπάγγελτα διωκόμενο αδίκημα, για το οποίο δεν πληρώνουμε παράβολο). 

Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, πλέον, προβλέπεται ένα αυστηρό πλέγμα τόσο ποινικών όσο και διοικητικών κυρώσεων για τις περιπτώσεις κακοποίησης ενός ζώου. Οι δράστες απειλούνται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον ενός έτους και με χρηματική ποινή από 5.000€ έως 15.000€. Όσον αφορά στις διοικητικές κυρώσεις, αυτές φτάνουν έως και τα 30.000€ και επιβάλλονται από την αστυνομία.

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι για να δώσει ο εισαγγελέας την εισαγγελική εντολή, θα πρέπει να πειστεί για το επείγον και τη σοβαρότητα του περιστατικού. Για το λόγο αυτό, η ακρίβεια στα λεγόμενά μας και η τεκμηρίωσή τους με κατάλληλα αποδεικτικά μέσα παίζουν σπουδαίο ρόλο. Οι ευκρινείς φωτογραφίες ή/και βίντεο που να δείχνουν το μέγεθος της παραμέλησης, η ηχογράφηση του ζώου, κτηνιατρικές γνωματεύσεις, τοξικολογικές εξετάσεις, μαρτυρίες άλλων ανθρώπων κ.ά. θα βοηθήσουν σίγουρα στην αξιοπιστία της καταγγελίας. Καλό θα ήταν να δώσουμε προσοχή, ώστε να είναι εμφανής η ημερομηνία λήψης των φωτογραφιών, του βίντεο ή της ηχογράφησης για να μπορεί να αποδειχθεί η επαναλαμβανόμενη κατάσταση και η διάρκειά της.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι θα ήταν καλύτερο να αποδεικνύεται ολόκληρη η εικόνα της κακοποίησης, ώστε να μπορεί να σταθεί η υπόθεση στο δικαστήριο και να τιμωρηθεί ο δράστης. Δυστυχώς, αρκετές φορές υποθέσεις κακοποίησης έχουν απορριφθεί λόγω ελλιπών στοιχείων. Εξάλλου, τα αποδεικτικά στοιχεία αντικαθιστούν τα μάτια του δικαστή σε μια υπόθεση που ο ίδιος δεν έχει δει. Γι’ αυτό, χρειάζεται προσοχή, ώστε τα περιστατικά της κακοποίησης να είναι προφανή, να μπορούν να αποδειχθούν εύκολα, για να αποφευχθεί αργότερα ο κίνδυνος μήνυσης κατά του καταγγέλλοντος από τον ιδιοκτήτη του ζώου για συκοφαντική δυσφήμιση.

*λόγω των αυξανόμενων περιστατικών κακοποίησης ζώων των τελευταίων ημερών, δημοσιεύθηκε στις 18/10/2020 η εγκύκλιος υπ’αρ. 17/2020 Εισαγγελίας Αρείου Πάγου.

Σε αυτήν επισημαίνεται η σημασία και η σοβαρότητα των θεμάτων που αφορούν στην προστασία των ζώων και εφίσταται η προσοχή των αρμόδιων αρχών ώστε να δείξουν τη δέουσα επιμέλεια για αποτροπή περιπτώσεων κακοποίησης και βασανισμού ζώων, δεδομένου ότι συνδέεται η εκδήλωση αυτών των φαινομένων άμεσα και με την γενικότερη εκδήλωση εγκληματικότητας, αφού η σχέση κακοποίησης ζώων ειδικά με την παιδική κακοποίηση και όχι μόνο, είναι γνωστή και τεκμηριωμένη, από αρκετά χρόνια.

**Βλ. Ν. 4235/2014, Ν. 4039/2012, Εγκύκλιος υπ’ αρ. 1/2013 Εισαγγελίας ΑΠ

Πηγή πληροφοριών: Δήμητρα Δοκανάρη Δικηγόρος,  Λεωφ. Αλεξάνδρας 44, Κέρκυρα

Η Ολίνα Κοντοστάνου γεννήθηκε στην Κέρκυρα. Σπούδασε στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο (τμήμα Αρχειονομίας- Βιβλιοθηκονομίας). Ζει μόνιμα στην Κέρκυρα και αρθρογραφεί για θέματα που αφορούν στα κατοικίδιά μας και την ομαλή συμβίωση μαζί τους. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια έχει μία γάτα την Κακαδελού!