Ιάκωβος Παναγόπουλος: “κινηματογραφώντας” την Κέρκυρα

Η Κέρκυρα έχει αποτελέσει, και συνεχίζει να αποτελεί ακόμη και σήμερα, πηγή έμπνευσης για σκηνοθέτες και κινηματογραφιστές. Και όχι άδικα ή τυχαία βέβαια, καθώς τόσο η πόλη όσο και ολόκληρο το νησί διαθέτει ομορφιά, αλλά συνάμα διαθέτει και τόσα πολλά και διαφορετικά «πρόσωπα». Ίσως όμως, αυτό που είναι λιγότερο γνωστό, είναι ότι η Κέρκυρα γεννά και σκηνοθέτες, με ιδιαίτερα αξιόλογο έργο.

Ο sindetiras και ο Αλέξανδρος Αηδονίδης είχαν τη χαρά να μιλήσουν ξανά με τον Ιάκωβο Παναγόπουλο, τον βραβευμένο σε Ελλάδα και εξωτερικό Κερκυραίο σκηνοθέτη. Συναντηθήκαμε με τον Ιάκωβο σε ένα καφέ στην πλατεία Ψυχιατρείου, λίγα μέτρα μακριά από το Τμήμα Τεχνών Ήχου και Εικόνας, όπου μας μίλησε για τη δική του κινηματογραφική Κέρκυρα.

Ιάκωβε χαίρομαι που τα λεμέ ξανά μετά από τόσο καιρό!
Κι εγώ το ίδιο!

Είσαι γέννημα θρέμμα του νησιού, έχεις σπουδάσει εδώ, έχεις σπουδάσει και στην Αγγλία, αλλά συνέχισες τις σπουδές σου στο μεταδιδακτορικό στην Ελλάδα, και πλέον μένεις ξανά Κέρκυρα μόνιμα. Πόσο θεωρείς ότι το νησί βοήθησε, οδήγησε αν θέλεις, να αποφασίσεις να ασχοληθείς με τον κινηματογράφο;
Καταρχάς όπως είπες γέννημα θρέμμα ξεκάθαρα, και περήφανο γέννημα θρέμμα του νησιού, δηλαδή είμαι πολύ περήφανος που είμαι από εδώ και ήταν και από τους λόγους που αποφάσισα να γυρίσω πίσω στο νησί. Απαντώντας στην ερώτησή σου, ναι θεωρώ ότι παίζει καταλυτικό ρόλο για έναν καλλιτέχνη, για έναν άνθρωπο μάλλον που είναι στη διαδικασία του να γίνει καλλιτέχνης, να είναι σε ένα μέρος σαν την Κέρκυρα, για διάφορους λόγους. Αρχικά η Κέρκυρα σαν νησί έχει μια απίστευτη ομορφιά που τη βρίσκεις πάρα πολύ σπάνια. Και δεν είναι μόνο οι μνήμες και η προσωπική σύνδεση με τον τόπο, αλλά αντικειμενικά είναι ένας εξαιρετικά όμορφος τόπος και με πολλές κρυφές ομορφιές. Αυτό σίγουρα παίζει ένα ρόλο. Το ότι είναι ένα σταυροδρόμι πολιτισμών, δηλαδή το ότι έχει γνωρίσει πολλά διαφορετικά πράγματα, και η Κέρκυρα πάντα ήταν ανοιχτή σε άλλους πολιτισμούς, σε άλλες κουλτούρες, και η ίδια η δομή της, η αρχιτεκτονική της, οι επιρροές που έχει από άλλες χώρες φαίνεται πάρα πολύ έντονα, και αυτό σε βάζει στη διαδικασία και εσένα να το ερευνήσεις και να ψάξεις.

Και η ιστορία της που επίσης έχει πάρα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, σε βάζει σε αυτή τη διαδικασία να ερευνήσεις τις κρυφές πτυχές της, το πώς δημιουργήθηκε, την ιστορική της σημασία, το τι ρόλο έπαιξε στη δημιουργία ας πούμε του ελληνικού κράτους κλπ. Αλλά σίγουρα και το πολιτιστικό κομμάτι. Δηλαδή δεν γίνεται να μην επηρεαστείς και να μην συγκινηθείς τόσο από το κομμάτι της μουσικής, της μουσικότητας του νησιού, οι ήχοι δηλαδή από τις μπάντες και τις ημέρες του Πάσχα αλλά και γενικότερα, είναι κάτι το οποίο με ταξιδεύει μόνιμα και νομίζω ότι δεν γίνεται να μην επηρεαστείς από αυτό το κομμάτι. Όλοι οι Κερκυραίοι επηρεάζονται, όπως και ο κόσμος που επιλέγει το νησί για να έρθει, αλλά είναι και κάτι το οποίο προφανώς αν έχεις μία καλλιτεχνική ρίζα ή τη δυνατότητα να γίνεις καλλιτέχνης, είναι κάτι το οποίο νομίζω ότι παίζει καθοριστικό ρόλο για να προχωρήσεις προς τα εκεί.

Μίλησες αρκετά για το “soundtrack” της Κέρκυρας, τις μπάντες, τις φιλαρμονικές, τη μουσικότητά της. Σαν εικόνα όμως, η Κέρκυρα είναι ένα κινηματογραφικό σκηνικό για σένα;
Καταρχάς η Κέρκυρα είναι κινηματογραφικό νησί από μόνη της. Αυτό φαίνεται από το ότι πολλές διεθνείς παραγωγές επιλέγουν την Κέρκυρα για να έρθουν να κάνουν τις ταινίες, τις σειρές, τα διαφημιστικά τους εδώ. Εμένα ήταν πάντα κρυφός μου πόθος να κάνω μια ταινία στο νησί. Κατάφερα να κάνω το “Allimono”, το οποίο ήταν χρηματοδοτούμενο από το Διασυνοριακό Πρόγραμμα Ελλάδα-Ιταλία, αλλά λόγω της φύσης του σεναρίου δεν είχαμε τη δυνατότητα να κάνουμε γυρίσματα σε πολλούς εξωτερικούς χώρους. Κάναμε εξωτερικά γυρίσματα μόνο στην Παλιά Περίθεια, που είναι εξαιρετικό μέρος προφανώς για να κάνεις γύρισμα, και στο Χωριό του Μπούα. Αλλά η Κέρκυρα είναι κινηματογραφικά σαν χώρος απίστευτη με πάρα πολλές ομορφιές, πάρα πολλά σημεία που μπορείς να γυρίσεις.

Kαι τώρα που μιλάμε, είμαι παραγωγός σε μια μεγάλου μήκους ταινία που την κάνει ο καθηγητής μου, ο καθηγητής Erik Knudsen από την Αγγλία. Σε μια συνάντηση που είχαμε σε ένα φεστιβάλ κινηματογράφου, και ενώ η αρχική του σκέψη ήταν να την κάνει κάπου στη Σκωτία, του μίλησα για την Κέρκυρα και ήρθε και κάναμε ένα ρεπεράζ μαζί, και όλα δείχνουν θετικά ότι προχωράει προς αυτό το σημείο. Ψάχνοντας πραγματικά όλα αυτά τα σημεία στην Κέρκυρα, γιατί σε μια μεγάλου μήκους χρειαζόμαστε πολλές τοποθεσίες, είναι εντυπωσιακό να βλέπεις πώς από τις μνήμες, τις αναμνήσεις, τους τόπους που είχα πάει κι εγώ και έχω γυρίσει σαν παιδί, πώς αν τα βάλεις σε μια σειρά μπορείς να φτιάξεις μια ολοκληρωμένη ιστορία σε ένα κινηματογραφικό τοπίο που πραγματικά είναι ασύγκριτο.

Οπότε μας δίνεις νέα ότι ουσιαστικά θα γυριστεί, κατά πάσα πιθανότητα, και μία νέα ταινία μεγάλου μήκους στην Κέρκυρα.
Είμαστε προς την κατεύθυνση ναι, και θεωρούμε ότι είναι όλα θετικά στο προς να γίνει.

Θα σε προβοκάρω λίγο τώρα. Στο νησί έχουν γυριστεί διάφορες ταινίες του εμπορικού κινηματογράφου, ξέρουμε όλοι για παράδειγμα την «Κόμισσα της Κέρκυρας», αλλά έχουν γυριστεί και κάποιες άλλες όχι και τόσο γνωστές στο κοινό. Για παράδειγμα, και πριν από λίγες μέρες είχαμε και την προβολή της στην Πάνω Πλατεία, η ταινία «Μελόδραμα» του Νίκου Παναγιωτόπουλου. Οπότε, η Κέρκυρα είναι ένα κινηματογραφικό τοπίο το οποίο ελκύει λαμπερές παραγωγές ή έχει και κάτι κρυμμένο πίσω της; Μία άλλη αισθητική, μία ίσως μελαγχολία, όπου περιμένει κι αυτή να ανακαλυφθεί από τους κινηματογραφιστές και σκηνοθέτες;
Πολύ ωραία ερώτηση. Γενικά νομίζω ότι ο κάθε τόπος κρύβει δύο πτυχές. Δηλαδή είναι αυτό που βλέπουμε προφανώς, και είναι και αυτό που προσπαθούμε να ανακαλύψουμε. Όπως ας πούμε και ο Θόδωρος Αγγελόπουλος όταν έκανε τον κινηματογράφο του, μίλησε για μια άλλη Ελλάδα, για μια πιο κρυφή, πιο ομιχλώδης Ελλάδα με πολύ σκοτεινή ιστορία. Νομίζω ότι είναι στο χέρι του κινηματογραφιστή ή του σεναριογράφου και του σκηνοθέτη, στο ποια από τις δύο πτυχές αυτές θέλει να ακουμπήσει, να καλύψει και να ταξιδέψει σε αυτή την κατεύθυνση.

Νομίζω ότι και οι δύο πτυχές, και τα δύο αυτά είδη παραγωγών έχουν μεγάλη σημασία. Γιατί χρειαζόμαστε και τις παραγωγές οι οποίες είναι όπως είπες λίγο πιο λαμπερές, που φέρνουν λεφτά και στο νησί, που βοηθούν νέα παιδιά ειδικά από τα τμήματα του Πανεπιστημίου, όπως είναι το Τεχνών Ήχου και Εικόνας όπου διδάσκω και το Μουσικό να μπουν στη βιομηχανία, να δούνε πώς λειτουργεί μια μεγάλη παραγωγή, να ψηθούν ας πούμε μέσα σε αυτό το κομμάτι που είναι πάρα πολύ χρήσιμο, αλλά νομίζω και ο λεγόμενος ανεξάρτητος κινηματογράφος με πολύ μικρότερη χρηματοδότηση, με μικρότερο κοινό το οποίο είναι το σινεφίλ κοινό, που είναι και ο κινηματογράφος που και εγώ ασχολούμαι, έχει μεγάλη σημασία. Δηλαδή σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να δαιμονοποιήσουμε ούτε το ένα, ούτε το άλλο.

Στο νησί μας έχουμε και την ευχάριστη εξέλιξη της δημιουργίας του Film Office, όχι μόνο βέβαια στα Ιόνια Νησιά αλλά σε όλες τις Περιφέρειες της Ελλάδας, το οποίο και αυτό μπορεί να βοηθήσει να γίνει ακόμη πιο γνωστό το νησί μας και η πόλη μας στην παραγωγή του κινηματογράφου. Αλλά έχουμε φυσικά και το Τμήμα Τεχνών Ήχου και Εικόνας εδώ και πολλά χρόνια. Εσύ σαν απόφοιτος και σαν διδάσκων πλέον του Ήχου και Εικόνας, πώς θεωρείς ότι βοηθά το τμήμα στην κινηματογραφική ταυτότητα του νησιού και της πόλης μας;
Καταρχάς επειδή πέταξες πρώτα την πάσα για το Film Office, θέλω απλά να τονίσω την εξαιρετική δουλειά που κάνουν τα Film Offices, αλλά ειδικότερα αυτό της Κέρκυρας, δηλαδή των Ιονίων Νήσων, που είμαστε και από εδώ, και η Άντζελα η Κροκίδη [σ.σ. η υπεύθυνη του Film Office Ιονίων Νήσων] η οποία πραγματικά κάνει εξαιρετική δουλειά σε αυτό το κομμάτι, και πώς έχει αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο γίνονται οι παραγωγές πλέον στην Ελλάδα. Γιατί δεν είναι μόνο το 40% Cash Rebate που έχουμε, που είναι από τα υψηλότερα στην Ευρώπη. Είναι και το κομμάτι ότι μπορεί ένας παραγωγός ή ένας σκηνοθέτης ο οποίος θέλει να γυρίσει την ταινία του κάπου, να έχει ένα μέρος να κάνει την πρώτη στάση και να τον καθοδηγήσει για οτιδήποτε χρειάζεται. Είτε αυτό σημαίνει το κομμάτι των τοποθεσιών, είτε σημαίνει το κομμάτι του κόσμου που μπορεί να δουλέψει στην ταινία. Παλιά ήταν πολύ πιο δύσκολο, γιατί έπρεπε κάποιος να στείλει έναν scouter, να περάσει 2-3 βδομάδες ή 1-1,5 μήνα να μάθει τον τόπο, να γνωρίσει κόσμο, να δει τι γίνεται και τι δεν γίνεται, πώς να πάρει τις άδειες, το οποίο δεν μπορείτε να φανταστείτε τι έξοδα έχει.

Και ένα ακόμα κομμάτι ιδιαίτερα μεγάλο και πολύπλοκο, το γραφειοκρατικό το οποίο λύνεται πλέον σχεδόν αυτόματα με το Film Office ή τουλάχιστον έχεις κάποιον να σε καθοδηγήσει στο πώς γίνεται.
Ακριβώς. Και πάνω σε αυτό το κομμάτι ταιριάζει και το ζήτημα του Τεχνών Ήχου και Εικόνας. Δηλαδή το ότι οι παραγωγοί έχουν locals, άτομα δηλαδή τα οποία μένουν εδώ και μπορούν να εκπαιδευτούν αρχικά για βοηθητικούς ρόλους. Και όσο περνάει ο καιρός εννοείται να ανεβαίνουν σε μεγάλες παραγωγές, και δεν χρειάζεται ούτε να φέρουν άτομα απ’έξω, ούτε να τους πληρώσουν ξενοδοχεία, μεταφορικά, κλπ. Και βοηθάνε και μια νέα γενιά κινηματογραφιστών, όπως και αυτή η γενιά βοηθά αυτούς να στήσουν την ταινία τους. Νομίζω είναι μια συνταγή επιτυχίας που η Κέρκυρα σαν τόπος διαφέρει από τις υπόλοιπες και λόγω του Τεχνών Ήχου και Εικόνας, δηλαδή ότι ξέρει ο παραγωγός που θα έρθει εδώ ότι έχουμε την τεχνογνωσία, έχουμε τον κόσμο, έχουμε το know-how για να τους στήσουμε και να τους διανθίσουμε με κόσμο την παραγωγή τους.

Σε πήγα αρκετά στο τεχνικό κομμάτι, και ήθελα να κλείσουμε λίγο πιο συναισθηματικά. Ήθελα να μας πεις μια ανάμνησή σου κινηματογραφική από την Κέρκυρα, δίχως ωστόσο να είναι σκηνή από τον κινηματογράφο. Έχεις να μας πεις κάτι που θυμάσαι σαν παιδί ή σαν μαθητής, μία εικόνα που θα μπορούσε να είναι σκηνή από κινηματογραφική ταινία;
Θυμάμαι την πρώτη φορά που είχαμε κατέβει με τους γονείς μου να δούμε το Πάσχα. Που ήταν μία κατάσταση λες και βρισκόμασταν σε μία τελείως διαφορετική Κέρκυρα. Μία Κέρκυρα που είχε βάλει τα γιορτινά της, κόσμος πάρα πολύς και για ένα παιδί που μεγαλώνει σε ένα νησί που έχει συγκεκριμένο αριθμό κατοίκων, όταν βλέπεις ξαφνικά όλο αυτό το νησί να πλημμυρίζει κόσμο, μουσικές, ομιλίες, διαφορετικοί πολιτισμοί, χρώματα, το σπάσιμο με τα κανάτια, όλα αυτά είναι πάρα πολύ κινηματογραφικά. Και υπό μία έννοια όταν μπαίνεις σε αυτό το χώρο με τα μάτια ενός παιδιού και δεν κατανοείς και ακριβώς τι είναι αυτό που συμβαίνει, νομίζω ότι όλη η μυσταγωγία αυτών των ημερών μαζί με τη μουσική και τις ιδιαιτερότητες της Κέρκυρας, προφανώς είναι ένα κινηματογραφικό σκηνικό που δεν συγκρίνεται. Είναι μια εμπειρία που αν τη ζήσει κάποιος σαν παιδί, του μένει μόνιμα. Οπότε αυτό νομίζω σίγουρα ήταν ένα κινηματογραφικό σκηνικό.

Μπορείτε να δείτε την προηγούμενη συνέντευξη του Ιάκωβου Παναγόπουλου στο sindetiras κάνοντας κλικ εδώ.