Η ιστορία της Annunziata και του καμπαναριού της

Αννουντσιάτα ή για τους παλιότερους και “Νοντσιάδα”, είναι η – ερειπωμένη σήμερα – καθολική εκκλησία στο ιστορικό κέντρο της Κέρκυρας, η οποία ήταν αφιερωμένη στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου (Annunziata).

Η Annunziata κτίστηκε στα τέλη του 14ου αιώνα από τον επικεφαλής της (άλλοτε) Ανδηγαυικής διοικητικής ιεραρχίας στην Κέρκυρα καπιτανέο Petrus Capece, ο οποίος έχτισε με ενέργειές του έξω από το μπόργκο της Κέρκυρας ένα μοναστήρι προς τιμήν του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, προοριζόμενο για το Τάγμα των μοναχών του Αγίου Αυγουστίνου. Τα εγκαίνια του ναού έγιναν στις 7 Ιανουαρίου 1394 και στην τελετή παρευρέθηκαν οι αρχές του νησιού, ο Λατίνος Αρχιεπίσκοπος, ο Ορθόδοξος Πρωτοπαπάς, Βενετοί αξιωματούχοι, Κερκυραίοι επιφανείς, έμποροι και πλήθος κόσμου. Αμέσως μετά την τελετή, ο εκπρόσωπος του Τάγματος των Αυγουστινιανών μοναχών Niccolo Russino παρέλαβε από τον Capece μία αναμνηστική ράβδο που συμβόλιζε την παραχώρηση του ναού από τον κτήτορα στο Τάγμα του Αγίου Αυγουστίνου.

Πολύ σύντομα, η Annunziata εξελίχθηκε σε ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά κέντρα της λατινικής εκκλησίας στην Κέρκυρα. Πραγματοποιούνταν συχνά επίσημες λειτουργίες και τελετές, ενώ εκεί εκκλησιάζονταν όχι μόνο οι Καθολικοί της Κέρκυρας αλλά και οι πολυάριθμοι ταξιδιώτες που στάθμευαν στο νησί.

Η πρόσοψη του ναού, λιτή με μια μικρή σκάλα από κόκκινο μάρμαρο που οδηγούσε στο εσωτερικό του ναού και τα δύο στρόγγυλα παράθυρα πάνω από την μοναδική είσοδο, υπέστη διάφορες μετατροπές κατά το πέρασμα των χρόνων. Για το εσωτερικό του ναού γνωρίζουμε ότι ήταν διαιρεμένο με αψίδες σε τρία μέρη, με μία καλοδουλέμενη αγία τράπεζα και έξι πλευρικά αλτάρια, τρία σε κάθε πλευρά. Διέθετε πλούσιο γλυπτό διάκοσμο, επιγραφικά μνημεία και επιτύμβιες πλάκες στολισμένες με παραστάσεις και οικόσημα, αφήνοντας μια αίσθηση βαρύ μπαρόκ.

Εντός του ναού είχαν ταφεί επιφανείς πεσόντες στη Ναυμαχία της Ναυπάκτου του 1571, ενώ σύμφωνα με την παράδοση, ο κορυφαίος Ισπανός συγγραφέας Μιχαήλ Θερβάντες είχε νοσηλευθεί στο νοσοκομείο που διατηρούσαν δίπλα από την εκκλησία οι μοναχοί, και το οποίο βρισκόταν περίπου στο σημείο που βρίσκονται σήμερα τα γραφεία της Καθολικής Αρχιεπισκοπής.

Το 1713 ο Αρχιεπίσκοπος Augustus Antonius Zacco κατήργησε το μοναστήρι των “Αυγουστινιανών της Παλαιστίνης”, όπως ονόμαζαν την Αννουντσιάτα δηλαδή, μετατρέποντάς το σε ιεροσπουδαστήριο. Μέχρι τότε σεμινάριο του λατινικού κλήρου λειτουργούσε στην εκκλησία της Παναγίας της Τενέδου, στην περιοχή της Σπηλιάς.

Το βράδυ της 13ης Σεπτεμβρίου 1943, ως γνωστό η γερμανική αεροπορία θα βομβαρδίσει και θα κάψει το ιστορικό κέντρο της Κέρκυρας. Μεταξύ των κτηρίων και μνημείων που καταστράφηκαν από τον βομβαρδισμό ήταν και η Αννουντσιάτα. Η εκκλησία έμελλε να αποτεφρωθεί και να χάσκει για χρόνια ασκεπής και ρημαγμένη από τον παλιό της διάκοσμο.

Πριν κλείσει μια δεκαετία από τον βομβαρδισμό και συγκεκριμένα τον Μάρτιο του 1952, με εισήγηση του τότε Δημάρχου Σταματίου Δεσύλλα, ό,τι είχε απομείνει από την Αννουντσιάτα κατεδαφίστηκε. Και η παράδοση μας μεταφέρει ακόμη και σήμερα τα λόγια του εφημέριου τ’Αγιού, του παπά Βούλγαρη, ο οποίος δάκρυσε περνώντας μπροστά από τα ερείπια της εκκλησίας σιγοψιθυρίζοντας «αυτό δεν θα το’θελε ποτέ ο Θεός…»

Δεν είναι δύσκολο να φανταστούμε την εντύπωση που θα προκαλούσε το κωδωνοστάσιο της Annunziata την εποχή που χτίστηκε, τότε που η πόλη της Κέρκυρας δηλαδή ήταν μια πραγματική μεσαιωνική πόλη με χαμηλά σπίτια και κτήρια. Ακόμη όμως και σε νεότερες εποχές, η στιβαρότητά του σε συνδυασμό με τις απλές και αυστηρές γραμμές του, αποτέλεσε πόλο έλξης για την απεικόνισή του σε γκραβούρες και πίνακες.

“Βαρύ” και επιβλητικό λοιπόν, η κορυφή του καμπαναριού της Annunziata θυμίζει πύργο και όχι τυχαία μάλιστα, καθώς κατά τα πρώτα χρόνια από την κατασκευή του χρησιμοποιούνταν σαν ένας ακόμα πύργος για την σκοπιά της βενετικής φρουράς στην πόλη της Κέρκυρας. Λιτό στη διακόσμησή του, γνωρίζουμε ότι το καμπαναριό στολίστηκε με παραστάσεις και το έμβλημα του νησιού (που σώζεται ακόμη και σήμερα) στα μέσα του 18^ου αιώνα.

Σήμερα, το καμπαναριό καθώς και ένα κομμάτι της πρόσοψης της Αννουντσιάτα τα οποία σώθηκαν αφού μέρη τους ανήκαν σε ιδιώτες, μετά από την “αδιαφορία” πολλών δεκαετιών αλλά και τον αγώνα πολλών χρόνων, αναστηλώθηκαν με τις εργασίες να βρίσκονται στο τελικό στάδιο αποκατάστασης (Άνοιξη 2024).

Η υπόλοιπη Annunziata, δυστυχώς χάθηκε για πάντα… Η σημερινή διαμόρφωση μάλιστα του περιβάλλοντα χώρου του καμπαναριού δεν μπορεί να δώσει την παραμικρή ιδέα στον μη έχοντα γνώση επισκέπτη που περνά από εκεί πού βρίσκονταν τα όρια του ναού, και φυσικά είναι αδύνατο σήμερα να φανταστεί κάποιος το πόσο σημαντικό ρόλο έπαιζε στη θρησκευτική αλλά και την καθημερινή ζωή των Κερκυραίων, Καθολικών και Ορθόδοξων. Ευχή όλων, είναι η Annunziata έτσι όπως σώζεται έστω και στις αναμνήσεις, να μην χαθεί κι αυτή στη λήθη του χρόνου.

–
(Με σημαντικές πληροφορίες από την ομιλία του ιστορικού κ. Σπύρου Γαούτση “Η ναυμαχία της Ναυπάκτου και η Αδελφότητα του Αγιοτάτου Ροδαρίου στην Κέρκυρα”)