Γεφύρι του Δούλου: ένα κρυμμένο κόσμημα στην Κέρκυρα

Η κερκυραϊκή γη είναι διάσπαρτη από αρχιτεκτονικά θραύσματα του παρελθόντος. Ερειπωμένα αρχοντικά αλλά και ιδιωτικές κατοικίες, παλιοί νερόμυλοι και σιταποθήκες, εγκαταλελειμμένες μονές και ιεροί ναοί, σπαράζουν καθώς ο χρόνος περνά από πάνω τους και αφήνει τα σημάδια του.

Ένα από τα κομμάτια του παρελθόντος όμως που συχνά «ξεχνάμε», είναι τα γεφύρια της Κέρκυρας. Ίσως επειδή δεν είναι τόσο «εντυπωσιακά» όσο κάποια γεφύρια που συναντάμε στην ηπειρωτική Ελλάδα, ίσως πάλι επειδή τα περισσότερα από αυτά δεν βρίσκονται (πλέον) σε εμφανές σημείο, με τη βλάστηση να τα έχει κρύψει καθώς έπεσαν σε αχρηστία, ή κάποιες φορές επειδή από πάνω τους στρώθηκε άσφαλτος και σχεδόν τίποτα δε θυμίζει πια την ύπαρξή τους.

Ένα από αυτά τα γεφύρια που οι περισσότεροι στην Κέρκυρα έχουμε περάσει από δίπλα του οδικώς αλλά πιθανότατα δεν το έχουμε αντιληφθεί, είναι και το γεφύρι του Δούλου, λίγα μέτρα μετά τον κόμβο της Άφρας με κατεύθυνση προς Άγιο Ιωάννη/Πέλεκα.

Πρόκειται για ένα πέτρινο γεφύρι με μονό τόξο, όπου η ημερομηνία κατασκευής του καθώς και το όνομα του κτίστη του χάθηκαν στη λήθη του χρόνου, όπως συμβαίνει και με χιλιάδες άλλα γεφύρια του ελληνικού χώρου. Άλλωστε ο ρόλος τους δεν είναι ούτε να εντυπωσιάσουν, ούτε – εξαρχής – να αποτελέσουν μνημεία. Ακριβώς όπως κατασκευάζονται σήμερα οι γέφυρες από οπλισμένο σκυρόδεμα των αυτοκινητοδρόμων, κατασκευάστηκαν προκειμένου να εξυπηρετήσουν μια ζωτικής σημασίας ανάγκη: την ένωση δύο κομματιών στεριάς που η επικοινωνία τους τέμνεται από το διάβα ενός ποταμιού ή ενός ρέματος. Με αυτό τον τρόπο, άπαξ με τη «γέννησή» τους, γίνονταν άμεσα κομμάτι της καθημερινότητας των ανθρώπων, αφού τη διευκόλυναν και την έκαναν πιο άνετη.

Μέχρι και πριν από λίγες δεκαετίες η επαρχιακή οδός Κέρκυρας-Πέλεκα περνούσε επάνω από το γεφύρι του Δούλου, ενώ ακόμη και σήμερα υπάρχουν τα υπολείμματα του οδοστρώματος επάνω στο κατάστρωμα από το γεφύρι. Η ιδιαίτερα κλειστή όμως γωνία της παλιάς χάραξης του δρόμου στη στροφή από το γεφύρι – σε συνδυασμό με τα ελλιπή μέτρα πλευρικής προστασίας των αυτοκινητοδρόμων της εποχής – είχε οδηγήσει σε ατυχήματα, οπότε και πάρθηκε η απόφαση της δημιουργίας μιας νέας γέφυρας με ηπιότερη γωνία στροφής του δρόμου. Πρόκειται για τη νέα τσιμεντένια γέφυρα λίγα μέτρα πιο πέρα από το γεφύρι του Δούλου, από την οποία περνάνε καθημερινά εκατοντάδες αυτοκίνητα, δίχως οι οδηγοί να συνειδητοποιούν ότι περνούν όντως πάνω από γέφυρα, λόγω του μεγάλου πλάτους της αλλά και της έντονης βλάστησης στα πλαϊνά του δρόμου.

Η ομορφιά που ακόμη και σήμερα αποπέμπει το γεφύρι του Δούλου (έστω και στην κατάσταση που βρίσκεται – εγκαταλελειμμένο ουσιαστικά στην τύχη του εδώ και δεκαετίες) οφείλεται στην απλότητά του αλλά και στα απέριττα στοιχεία «διακόσμησής» του.

Το ελλειπτικό τόξο της αψίδας το οποίο δίνει μία ακόμη πιο στιβαρή αίσθηση στην λίθινη κατασκευή, οι λεπτεπίλεπτες ανάγλυφες προεξοχές στο σημείο γένεσης του τόξου στα βάθρα του γεφυριού, το ελαφρώς προεξέχον στεφάνι με τους άψογα λαξευμένους «θολίτες», είναι μερικά μόνο από τα στοιχεία που ομορφαίνουν το γεφύρι δίχως να κουράζουν το μάτι. Ακόμη και τα ανακουφιστικά τόξα των βάθρων του γεφυριού (που χρησίμευαν στην ελάφρυνση της τοιχοποιίας αλλά και στην αποτροπή ζημιάς ή και καταστροφής του γεφυριού όταν τα νερά του χειμάρρου φούσκωναν επικίνδυνα) με το «αυστηρό» ορθογώνιο σχήμα τους συμβάλλουν στο επιβλητικό ύφος του Γεφυριού του Δούλου.

Κάποτε, ένας μηχανικός της εποχής πήρε την εντολή να φτιάξει ένα γεφύρι προκειμένου να διευκολύνεται η επικοινωνία ανάμεσα σε δύο κομμάτια στεριάς. Και αυτός έβαλε όλη του τη φαντασία για να φτιάξει κάτι λειτουργικό αλλά ταυτόχρονα και όμορφο, όπως όριζε τότε το πνεύμα της εποχής να είναι όλες οι δημόσιες κατασκευές. Και ένας αρχιτεχνίτης μαζί την ομάδα των μαστόρων και των βοηθών του, ανέλαβε να φέρει εις πέρας με ευθύνη και σεβασμό το σχέδιο του μηχανικού στο εν λόγω γεφύρι. Και ακόμη και σήμερα – έστω και «μόνο» του – εξακολουθεί να στέκει όρθιο και να μας εντυπωσιάζει. Και για όλους αυτούς τους λόγους, αξίζει τον σεβασμό μας.

Κείμενο και φωτογραφίες: Αλέξανδρος Αηδονίδης. Για τη σύνταξη του κειμένου, ιδιαίτερα πολύτιμη στάθηκε η βοήθεια του Διπλωματούχου Πολιτικού Μηχανικού κ. Ιωάννη Βασιλειάδη, τον οποίο και ευχαριστούμε θερμά. Φυσικά οποιοδήποτε τυχόν λάθος ή αστοχία του κειμένου, βαρύνει αποκλειστικά τον συντάκτη του άρθρου.

Υ.Γ.: Το γεφύρι του Δούλου μαζί με τα γεφύρια Αραδαριάς (το γνωστό ως «γεφύρι της Άφρας»), Ντόριας και Κουρκουμέλη που βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή του Κομπιτσίου και της Άφρας (βλέπε και τον παρακάτω χάρτη), έχουν χαρακτηριστεί ως μνημεία από το Υπουργείο Πολιτισμού με ΦΕΚ από το 2004.

Πέρα όμως από τις αποφάσεις της επίσημης πολιτείας και τις όποιες (και όποτε γίνονται) ενέργειές της για την διατήρηση και την ανάδειξη των μνημείων του τόπου μας, αποτελεί «χρέος» και δικό μας, του καθενός ξεχωριστά, η προστασία αλλά και η προσπάθεια διατήρησης ζωντανής της μνήμης των μνημείων. Το γεφύρι του Δούλου μπορεί σήμερα πλέον να στέκει «μόνο», όμως αποτέλεσε έμπνευση για το γύρισμα μιας διαφημιστικής καμπάνιας του sindetiras.gr καθώς και ενός πειραματικού φιλμ μικρού μήκους του συγγραφέα του παρόντος άρθρου. Και τα δύο μπορείτε να τα δείτε στα βίντεο που ακολουθούν.